تحلیل نوسانات خشکسالی های هیدرولوژیک حوضه آبریز خرم آباد با تأکید بر نقش تغییر اقلیم

چرخه هیدرولوژیکی یک حوضه آبریز تحت تأثیر عوامل مهمی چون اقلیم، خصصوصیات فیزیکی حوضه و فعالیت‌های بشری می‌باشد که تغییرات در آنها به صورت مستقیم روی جریان اثر می‌گذارد. در این پژوهش به تحلیل نوسانات خشکسالی‌های هیدرولوژیک حوضه آبریز خرم‌آباد با تأکید بر نقش تغییر اقلیم پرداخته شده است. بدین‌منظور داده‌های بارندگی و دمای هوا در ایستگاه سینوپتیک خرم‌آباد و داده‌های دبی رودخانه در ایستگاه هیدرومتری چم انجیر در طول دوره آماری (1342-1341 الی 1391-1390) تحلیل شد. با تقسیم‌بندی دوره آماری مذکور به پنج دهه جداگانه، بررسی دوره‌ای و دهه‌ای روند تغییرات ماهانه، فصلی و سالانه دما و بارش حوضه با استفاده از آزمون ناپارامتریک کندال انجام پذیرفت. همچنین به منظور آشنایی بیشتر با وضعیت اقلیم حوضه مورد مطالعه از نمودار آمبروترمیک بهره برده شد. با استفاده از رابطه دراکوپ آستانه خشکسالی‌های هیدرولوژیک حوضه در چند دهه اخیر تعیین و روند آن‌ها نیز با آماره کندال مشخص شد. همچنین مقدار آتسانه خشکسالی‌های هیدرولوژیک حوضه مورد مطالعه در دهه آینده (1400-1391) با استفاده از مدل‌های سری زمانی در نرم‌افزار مینی تب پیش‌بینی شد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که عناصر اقلیمی مورد مطالعه یعنی دما و بارش، دارای تغییرات متفاوتی در دوره‌های زمانی متوالی بوده‌اند و در دهه‌های پایانی بارش و دما به ترتیب سیر نزولی و سیر صعودی محسوس در پیش گرفته‌اند. از نمودار آمبروترمیک ایستگاه سینوپتیک خرم‌آباد در حالت‌ دوره‌ای و دهه‌ای نیز دریافت شد که دوره خشک در دهه پنجم زودتر آغاز شده است. همچنین مشخص شد آستانه سالانه خشکسالی‌های هیدرولوژیکی حوضه طی کل دوره روند نزولی داشته است. طی دهه‌های اول، دوم و سوم نیز روند مذکور صعودی اما در دهه‌های چهارم و پنجم نزولی است. براساس آماره کندال نیز روند آستانه خشکسالی‌های هیدرولوژیکی در دهه‌های چهارم و پنجم معنادار می‌باشد. این اتفاق با سیر نزولی محسوس دبی متوسط سالانه رودخانه خرم‌آباد در دهه‌های پایانی همخوانی دارد. با بهره‌گیری از مدل پیش‌بینی خطی در محیط نرم‌افزار مین‌تب، مشخص شد که مقدار آستانه خشکسالی‌های هیدرولوژیک پیش‌بینی شده در 10 سال آینده نسبت به مقدار آستانه خشکسالی هیدرولوژیک 50 سال گذشته (4/99 مترمکعب در ثانیه) کمتر می‌باشد.

کلیدواژه ها:

خشکسالی هیدرولوژیک ، تغییر اقلیم ، کندال ، دراکوپ ، سری زمانی ، حوضه آبریز خرم آباد