تغییرات مکانی کیفیت آب های زیرزمینی دشت بیرجند با استفاده از زمین آمار

آب های زیرزمینی مهم ترین منبع تامین آب موردنیاز کشاورزی در مناطق خشک و نیمه خشک می باشند. در بسیاری از مناطق، استفاده بیش ازحد از منابع آب با کیفیت خوب باعث کاهش منابع آب قابل دسترس و روی آوردن به استفاده از منابع آب با کیفیت نامطلوب شده است. بنابراین جهت مدیریت صحیح منابع آب و برقراری تناسب بین کیفیت آب و نحوه استفاده از آن ها، اطلاع از چگونگی تغییرات زمانی و مکانی کیفیت آب های زیرزمینی امری ضروری محسوب می شود. بدین منظور، در این تحقیق، ابتدا در سال 1392 در بخشی از دشت بیرجند از 54 حلقه چاه، نمونه آب گرفته شد و آنالیزهای شیمیایی روی آن ها صورت گرفت. امروزه استفاده از روش های زمین آماری برای تخمین متغیرهای مکانی با استفاده از داده های همان متغیر(کریجینگ) در علوم آب و خاک بسیار مورد توجه متخصصان قرار گرفته است. با توجه به اهمیت اطلاع از وضعیت کیفیت آب های زیرزمینی برای مصارف کشاورزی و نیز هزینه بر و وقت گیر بودن اندازه گیری پارامترهای Ec, STD, SAR, Na, So(4), Cl یافتن راهکاری برای تخمین آن ها با استفاده از پارامترهایی که اندازه گیری آن ها راحت تر است امری ضروری به نظر می رسد. بنابراین به منظور پهنه بندی خصوصیات کیفی آب که شامل Ec, STD, SAR, Na, So(4), Cl می باشد از روش درونیابی کریجینگ استفاده شد. در ابتدا نرمال بودن داده ها بررسی و داده های غیرنرمال به روش لگاریتم گیری، نرمال گردید. سپس تجزیه وتحلیل واریوگرام ها برای این شش پارامتر محاسبه شد. معیار ارزیابی در این پژوهش مقادیر میانگین خطا (MAE) و مجذور میانگین خطا (RMSE) با استفاده از روش اعتبارسنجی بود. سپس نقشه های پتانسیل کمی مربوط به این سه پارامتر با استفاده از کریجینگ معمولی تهیه و در ادامه روش کریجینگ شاخص برای تهیه نقشه های ریسک عناصر کیفی در آب به کار گرفته شد. بر اساس نقشه های تهیه شده با کاربرد روش کریجینگ، به نظر می رسد که قسمت اعظم منطقه ی مورد مطالعه از کیفیت خوبی برخوردار می باشد. مابقی منطقه، به ویژه در غرب و شمال غربی منطقه، دارای کیفیت کمتری است.

کلیدواژه ها:

دشت بیرجند ، زمین آمار ، کریجینگ ، واریوگرام ، اعتبارسنجی