عرفان اسلامی، علم روز و معنویت های نوظهور

سوگند به نفس و او که آن را نیکو آفرید و پرهیزکاری ها و هوسرانی هایش را به او الهام کرده است. هر کسی آن را پاکسازد رستگار و هر که آن را پلید گرداند درمانده می شود. (سوره شمس آیات 1-7)آیات قرآن مجید به ما تفهیم می کند نفس مخلوق است. آگاهی هایش به او توسط خداوند الهام شده و به قول ملاصدراتعلق تدبیری به ابدان دارد و انسان مختار است که مراحل آن را انتخاب نماید تا نفس در او، اعمالش را جاریکند. غزالی نفس را جوهری قائم به ذات خود می داند. و چنین می گوید؛ نفس نه جسم است و نه عرض، و برای آنطول و عرض و عمق، وجود ندارد و فلاسفه اسلامی معتقدند نفس مراحلی دارد که عبارتند از اماره به السوء، لوامه،متفکره، عاقله یا ملهمه، مطمئنه، راضیه بالغه، مرضیه یا کامله که هر کدام خلقیات خود را دارد و مسلما نفس دارای قوااست. و ابن سینا معتقد است؛ قوا به تنهایی عمل نمی کنند بلکه روح هایی که حامل قوا هستند آنها را فعال می کنند.از سویی دیگر، در علم اعصاب مشخص شده که بخش های متفاوت مغز شامل نیمکره های مغزی و لایه های افقی آنهر یک تفاوت عملکردهای نفس را از دیدگاه حکمت اسلامی می تواند توجیه نماید. در سال 1981 روجر اسپری جراحمغز و اعصاب از دانشگاه کالیفرنیای جنوبی برنده جایزه نوبل شد. زیرا اثبات کرد جریان آگاهی در نیمکره های چپ وراست دوگانه و مستقل است.همچنین فیزیک جدیدنیز به نحوی غیر مادی بودن نفس و بنیادی بودن آن نسبت به ماده را نشان داده است. کشفمیدان های الکترومغناطیس باعث گردید تا علم فیزیک به شناخت موجوداتی موفق شود که قدرت سازماندهی درونیداشته و خصوصیات نفس را دارا هستند.با توجه به این یافته های علمی ادراکات فرا حسی از دیدگاه روانشناسی متعارف حالتی از تغییر هشیاری است که فرددر آن موضوعاتی را ادراک می کند که واقعیت خارجی ندارند ولی از دیدگاه علم النفس اسلامی این ادراکات می توانندنتایج فعالیت نفس انسان باشند. با لحاظ گرایشات روز افزون به علوم ماورایی در جامعه به خصوص جوانان می توان بابرنامه ریزی صحیح جامعه را در سیر رشد معنوی با مراحل نفس و دام های مرتبط آشنا نمود.

کلیدواژه ها:

علم النفس ، قرآن مجید ، اسلام ، علم اعصاب ، معنویت های نوظهور