نقش روانشناسی مثبت گرا در جستجو و بازیابی اطلاعات از وب در پژوهشگران حوزه های مختلف علوم: رویکرد ترکیبی

پژوهش حاضر با هدف تبیین رفتار جستجو و بازیابی اطلاعات پژوهشگران مختلف علوم در محیط وب بر اساس مولفه-های روانشناسی مثبت گرا انجام شد. این پژوهش از نوع کاربردی است و در اجرای آن با توجه ماهیت پژوهش از روش ترکیبی استفاده شده است. جامعه پژوهش را نمونه ای متشکل از ۶۶ نفر از پژوهشگران در حوزه های مختلف علوم تشکیل دادند که به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. داده های این پژوهش در بخش کمی از طریق پرسشنامه-های مولفه های روانشناسی مثبت گرا و مشاهده رفتار جستجو و بازیابی اطلاعات آزمودنی ها و در بخش کیفی از طریق مصاحبه با آزمودنی ها و تحلیل کیفی مصاحبه ها گردآوری شدند. تحلیل داده های کمی برای محاسبه وضعیت روانشناسی مثبت گرا آزمودنی بر اساس نمره گذاری پرسشنامه های استاندارد مولفه های رواشناسی مثبت گرا و در نرم افزار SPSS انجام گرفت سپس تحلیل یافته های حاصل از مشاهده رفتار جستجو و بازیابی اطلاعات آزمودنی ها برای تکمیل وظایف بعد از تحلیل در جداول excel در نرم افزار spss تحلیل شدند همچنین تحلیل داده های کیفی با مصاحبه و تحلیل محتوای آن ها در نرم افزار maxqda انجام شد. پژوهشگر با تحلیل رفتار جستجو و بازیابی اطلاعات از وب توسط آزمودنی ها در تکمیل وظایف جستجو ۵ مرحله اصلی رفتار اطلاع یابی شناسایی کردکه شامل شروع جستجو، تدوین عبارت جستجو، راهبری جستجو، پردازش اطلاعات و سازماندهی اطلاعات بودند سپس ۶۱ فنون و راهبرد جستجو را پژوهشگر از مجموعه رفتارهای جستجو وبازیابی اطلاعات از وب توسط آزمودنی به دست آورد. آزمودنی در شروع جستجو از راهبرد جستجوی مستقیم (جستجو از وبگاه)، راهبرد جستجوی غیرمستقیم (جستجو از موتور کاوش) و یا راهبرد شروع جستجوی ترکیبی، در تدوین عبارت جستجو از راهبردهای نزولی (عام به خاص)، صعودی(خاص به عام) و یا ترکیبی، در فرمول بندی مجدد عبارت جستجو از راهبردهای حذف و جایگزینی، کاستن از عبارت جستجو اولیه و افزودن به عبارت جستجوی اولیه، در راهبری جستجو از راهبردهای ساختار یافته، پراکنده و یا ترکیبی، در راهبری پردازش اطلاعات از سه راهبرد مرور و تورق، مطالعه و ترکیبی و در سازماندهی اطلاعات از راهبردهای سازماندهی شده و غیرسازماندهی شده برای تکمیل وظایف استفاده کردند.مشخص شد رابطه ای بین مولفه های روانشناسی مثبت گرا و رفتارجستجو و بازیابی اطلاعات از وب پژوهشگران وجود دارد. یافته ها نشان داد از نظر آماری و توصیفی در رفتار جستجو و بازیابی اطلاعات از وب آزمودنی ها با وضعیت روانشناسی مثبت گرای بالا با سایر افراد تفاوت هایی وجود دارد به طوری که افراد با وضعیت روانشناسی مثبت گرای بالا از تعداد راهبردها و فنون زیادی برای تکمیل وظایف جستجو نسبت به سایر آزمودنی ها استفاده کردند. یافته های دیگر پژوهش نشان داد که از نظر توصیفی در عملکرد جستجوی افراد با وضعیت روانشناسی مثبت گرای بالا با سایر آزمودنی تفاوت وجود دارد و افرادی که در آن ها مولفه های روانشناسی مثبت گرا نمره بالای سطح میانه بدست آوردند زمان کمتری را برای تکمیل وظایف سپری کردند و نیز تعداد گره های کمتری را برای رسیدن به نتیجه مطلوب بازدید کردند. نتایج آمار توصیفی حاکی از این است بین سطوح وظایف در مدت زمان تکمیل وظایف و تعداد گره های بازدید شده تفاوت وجود دارد. نتایج آزمون های آماری تحلیلی نشان داد بین وضعیت روانشناسی مثبت گرای آزمودنی ها با رفتار جستجو و بازیابی اطلاعات از وب آن ها تفاوت معنادار وجود دارد و نیز بین عملکرد جستجوی آزمودنی ها در تکمیل وظایف جستجو و وضعیت روانشناسی مثبت گرای آزمودنی ها با سطوح وظایف تفاوت معناداری وجود دارد. در نهایت الگوهای رفتار اطلاع-یابی پژوهشگران با وضعیت روانی مثبت گرا و غیرمثبت گرا شناسایی شدند. یافته های این پژوهش به طراحان موتورهای کاوش و نظام های اطلاعاتی کمک خواهد کرد تا ابزارهای جستجوی تعاملی تر و کاربرپسندتری برای کاربران با توجه به وضعیت روانشناسی مثبت گرا و غیرمثبت گرا طراحی کنند تا بتوانند به نتایج جستجوی مطابق با نیاز اطلاعاتی سریعتر دست یابند و الگوهای جستجو و بازیابی اطلاعات از وب حاصل از تحلیل رفتار جستجو و بازیابی اطلاعات از وب آزمودنی ها می تواند به ایجاد و توسعه الگوهای رفتار جستجو و بازیابی اطلاعات کاربران از وب کمک نماید.

کلیدواژه ها:

رفتار اطلاع یابی ، رفتار جستجو و بازیابی اطلاعات ، مولفه های روانشناسی مثبت گرا ، عملکرد جستجو ، الگوهای اطلاع یابی