مثنوی «رموز بیخودی»؛ سرود وحدت اقبال لاهوری

محمداقبال لاهوری، شاعر، مصلح و یکی از برجسته ترین متفکران مسلمان قرن بیستم است. در این دوره ی ضعف و رکود ملل مسلمان، نوشته ها و آثار منظوم او در قالب فلسفه ی «خودی و بیخودی» نقش بسزایی در تجدید حیات و تقویت روحیه ی ایشان داشته است. از دیدگاه او عقب ماندگی ملل مسلمان در همه ی ابعاد علمی و فرهنگی و سیاسی و اقتصادی معلول از دست رفتن هویت خودی و از دست رفتن ارزش های دینی است. خودی عبارت از درک شخصیت و خوداندیشی و بازگشت به خویشتن است که یک نهضت عمیق خودیابی و خودسازی را می طلبد. از آنجا که رشد و کمال خودی جز در سایه ی ارتباط با دیگر خودی ها میسر نمی گردد، لازم است فرد پس از خودیابی در جمع به بیخودی برسد. بیخودی در اینجا به معنای یکی شدن فرد با جامعه و خود را در جمع و جمع را در خود دیدن است. از آنجا که جامعه نیز به مثابه ی یک خودی است، جنبه های فردی و اجتماعی توأمان مورد تأکید است. بیخودی اقبال مبتنی بر دو اصل توحید و رسالت محمدی است که توحید اساس وحدت جامعه و رسالت مبنای نظریه ی آزادی و برابری است. این جامعه نهایت زمانی و مکانی ندارد و به هیچ حد و مرز جغرافیایی محدود نمی شود. مرکز آن کعبه و قانون آن مبتنی بر شریعت و احکام قرآنی است و غایت آن تحقق مقام نیابت الهی انسان می باشد. خودی و بیخودی آغاز و انجام مسیر رشد و تعالی است و تمامی ابعاد حیات را در بردارد. این مقال در پی طرح و تبیین اندیشه ی اقبال در مثنوی «رموز بیخودی» به عنوان سرود وحدت امت اسلامی است.

کلیدواژه ها:

اقبال لاهوری ، وحدت اسلامی ، خودی ، بیخودی ، امت اسلامی