امکان سنجی راه اندازی بازار آب در طرحهای در دست بهره برداری انتقال آب از حوضه کارون به حوضه های مجاور

کشور ایران بدلیل واقع شدن در نواحی خشک و نیمه خشک جهان همواره با مشکل کمبود آب مواجه بوده و روند رو به افزایش جمعیت باعث شده که با گذشت زمان این مشکل تشدید یابد. اگرچه در سالیان گذشته در کشور ما جهت رفع معضل کم آبی اقدامات دامنه داری در زمینه کنترل و بهره برداری از منابع آب (نظیر سدسازی، احداث کانالهای آبیاری، احداث قنوات، اجرای طرحهای انتقال آب حوضه به حوضه و ...) انجام شده ولی با توجه به رشد روز افزون جمعیت نمی توان این واقعیت را نادیده گرفت که دیر یا زود بحران کم آبی تمامی مناطق کشور را در بر می گیرد. یکی از اقداماتی که برای مقابله با معضل کم آبی در برخی مناطق کشور مورد توجه قرار گرفته است، اجرای طرحهای انتقال آب بین حوضه است که معمولأ با صرف هزینه های هنگفت اجرا می شوند و از جمله آنها می توان به طرحهای در دست بهره برداری انتقال آب کوهرنگ 1و 2 و طرح در حال اتمام کوهرنگ3 اشاره کرد که از طریق این طرحها سالانه حدود811 میلیون مترمکعب آب از سرشاخه اصلی حوضه کارون به حوضه زاینده رود منتقل می شود. اگرچه این طرحها در حوضه زاینده رود اثرات اقتصادی و اجتماعی مثبتی به دنبال داشته است ولی نگرانی هائی وجود دارد که در آینده نزدیک که طرحهای توسعه منابع آب نظیر شبکه های آبیاری و زهکشی در حوضه مبدأ (بویژه در مناطق خوزستان و چهارمحال و بختیاری) به مرحله بهره برداری برسد، در سالهای کم آبی معضل کم آبی در حوضه مبدأ موجب نارضایتیهای اجتماعی و حتی سیاسی نسبت به این طرحهای انتقال آب بین حوضه ای گردد و در این رابطه یکی از راهکارهای رفع اینگونه نارضایتیها، استقرار یک بازار محلی است بگونه ای که حوضه مبدأ از منافع انتقال آب بین حوضه ای مذکور منتفع گردد. علاوه برآن راه اندازی چنین بازاری می تواند زمینه ساز افزایش بهره وری آب و در نتیجه تحقق اهداف بهره برداری بهینه از منابع آب و بهینه سازی مصرف آب باشد. در این مقاله ابتدا وضعیت و مشخصات طرحهای انتقال آب دردست بهره برداری در حوضه کارون تشریح شده و سپس با عنایت به ضوابط موجود در کشور، مقدمات مورد نیاز جهت راه اندازی یک بازار محلی خرید و فروش آب در طرحهای انتقال آب تشریح شده و چالشها و موانع پیش رو در این زمینه بیان شده است. نتایج این تحقیق نشان داده که با اندکی تغییر در نحوه بهره برداری از طرحهای انتقال آب بین حوضه ای و با برخی اصلاحات در قوانین آب کشــور و زمینه ســازی فرهنگی می توان بازار محلی مورد نظر را راه اندازی نمود. در این صورت می توان انتظار داشت که قیمت آب به مقدار واقعی خود نزدیک شود.

کلیدواژه ها:

بازار آب ، طرحهای انتقال آب بین حوضه ای ، حوضه کارون