بررسی کارآیی اقتصادی سدهـای خاکی کوچک احداث شده در منطقه چهارمحال و بختیاری

احداث سد‌های کوچک بویژه در مناطق کوهستانی کشور از جمله اقداماتی است که از سالیان قبل مورد توجه برنامه‌ریزان منابع آب کشور بوده و در این رابطه سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی صورت گرفته است. استان چهارمحال و بختیاری نیز از جمله مناطق کشور است که در دو دهه گذشته در آن سدهای کوچک زیادی احداث شده است ولی تا کنون در خصوص اثرات مختلف احداث این سد‌ها در استان، بررسی‌ها و ارزیابی‌های لازم انجام نگرفته است چه بسا نتایج حاصل از چنین بررسی‌هائی می‌تواند در سیاستگزاری‌های آتی احداث سدهای کوچک بسیار اثر گزار باشد.بطور معمول سد‌های کوچک برای منظور خاصی مثلاٌ کنترل سیلاب، تامین آب یا کنترل رسوب احداث شود ولی بررسی‌های بعمل‌ آمده نشان میدهد این سدها می تواند توسط اهالی منطقه بصورت چند منظوره مورد استفاده باشند به دنبال داشته باشد. لذا اثرات احداث سدهای کوچک در مناطق مختلف می‌ باید از جنبه های مختلف اجتماعی، زیست محیطی، اقتصادی و ... مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد. در این مطالعه ضمن بررسی وضعیت کلی سدهای کوچک احداث شده در محدوده استان چهارمحال‌و‌بختیاری، سعی می‌گردد اثرات اقتصادی احداث این سدها بویژه از جنبه‌های کنترل منابع آب و کنترل رسوب مورد ارزیابی قرار گیرد و پیشنهادات لازم جهت سیاستگزاری‌های آتی در زمینه احداث سدهای کوچک ارائه گردد. نتایج این بررسی‌ها نشان می‌دهد که این سدها از نظر اقتصادی مقرون به صرفه بوده بطوریکه نرخ بازده داخلی آنها بطور متوسط 23 درصد و نسبت سود به هزینه آنها(با نرخ تنزیل 10 درصد) بطور متوسط 3/2 بدست آمده است. علاوه برآن احداث اینگونه طرحها اثرات اجتماعی قابل ملاحظه‌ای در منطقه بر جای گذاشته‌اند که از جمله مهمترین آنها می توان به کاهش مهاجرت روستائیان به شهر‌ها و اشتغال‌زائی اشاره نمود. چراکه آب ذخیره شده در این سدها می تواند بخشی از نیاز آبی اهالی در ماههای خشک سال را برآورده نماید. سدهای کوچک، با توجه به بازده بالای اقتصادی آنها، از جمله طرحهائی است که بهره برداری آنها می تواند توسط مردم انجام شود و اینگونه طرحها می تواند در قالب مکانیزم بازار محلی آب اداره شود. در واقع این طرحها می تواند به عنوان یکی از مواردی که قابلیت راه اندازی بازار آب در آنها وجود دارد مورد توجه خاص باشد.

کلیدواژه ها:

سدهای کوچک ، ارزیابی اقتصادی ، کنترل رسوب ، تأمین آب