تحلیل توده های هوا و کاربرد آن در پایش دوره های خشک و مرطوب در حوضه های جنوب غربی ایران

کیفیت پدیده های محیطی (دوره های خشک و مرطوب، سرد و گرم و …) به وسیله تکرار سیستم های سینوپتیکی و توده های هوا کنترل می شود، لذا در مطالعه حاضر ارتباط فراوانی توده های هوا با دوره خشک و تر بررسی و تحلیل شد. به منظور شناسایی توده های هوا و کاربرد آن در پایش دوره های خشک و تر، از روش طبقه بندی همدیدی فضایی استفاده شد. این روش توده های هوا را بر اساس منشا و تعدیل آنها در مسیر حرکت به شش گروه طبقه بندی می کند، که شامل توده های هوای قطبی خشک، قطبی مرطوب، حاره ای خشک، معتدل خشک، معتدل مرطوب و حاره ای مرطوب می باشد. برای تعیین توده های هوا و طبقه بندی آنها نیاز به روزهای نمونه (شاهد)، می باشد. نحوه آرایش خطوط چریان نقشه های هواشناسی سطح زمین و 850 هکتوپاسکال معرف انتقال توده هوای ویژه ای به سوی منطقه مورد مطالعه می باشد. معیارهای اولیه انتخاب روزهای نمونه برای هر توده هوا در هر ایستگاه از طریق ارزیابی دقیق داده ها و نقشه های هواشناسی سطح زمین و تراز 850 هکتوپاسکال صورت گرفت و هر یک از روزهای نمونه انتخاب شده از منبع تا محدوده مطالعه مسیریابی و ویژگی های آنها ارزیابی شد. روزهای نمونه انتخاب شده ویژگیهای معرف یک توده هوا را مشخص می کنند. به منظور طبقه بندی توده های هوا، متغیرهای دما، دمای نقطه شبنم، فشار (QFF) ابرناکی، سمت و سرعت باد ساعات 3، 9، 15 و21 UTC برای 10 ایستگاه سینوپتیک طی دوره آماری 99-1961 در محاسبات منظور شد. با استفاده از روش تحیل عاملی متغیرهای وابسته به هم ادغام و ابعاد ماتریس ها کاه شداده شد. برای طبقه بندی توده های هوا از روش تحلیل ممیزی استفاده شد، بدین ترتیب توده های هوای موثر بر حوضه های جنوب غربی ایران در فصل زمستان (دسامبر تا فوریه) شناسایی گردید، سپس ویژگی های متوسط اقلیمی و درصد فراوانی هر یک از توده های هوا به تفکیک ماهانه و برای تمامی ایستگاه های مورد مطالعه طی دوره 99-1961 محاسبه و نقشه های مربوط به درصد فراوانی و ویژگی های متوسط توده های هوا نشان داد، به عبارتی شرایط اقلیمی و دوره های اقلیمی در هر منطقه بوسیله تکرار و اثرات تجمعی توده های هوایی که از آن ناحیه عبور می کند، تعیین می گردد.

کلیدواژه ها:

توده های هوا ، دوره های خشک و مرطوب ، تحلیل ممیزی ، حوضه های جنوب غربی ایران