نقش فازهای مثبت و منفیNAO بر رژیم و روند بارش و دمای نواحی شمال کویر مرکزی ایران

نواحی شمالی کویر مرکزی ایران از ویژگی های دمایی و بارشی منحصر به فردی برخوردار می باشند. شناسایی اقلیم این نواحی از نقطه نظر محلی، منطقه ای و فرامنطقه ای بسیار حائز اهمیت می باشد. در این تحقیق شهر سمنان به عنوان نمونه ای از ناحیه اقلیمی مذکور انتخاب گردید. شهر سمنان به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی، همجواری با کویر مرکزی، واقع شدن در امتداد کمربند پرفشار جنب حاره ای ، نفوذ زبانه های پرفشار سیبری در فصل زمستان و همچنین دور بودن از جریانات مرطوب و باران زا همواره دستخوش نوسانات رژیم و الگوی بارشی و دمایی بوده است. مطابق با دوره های آماری و مشاهدات سالیانه ، شهر سمنان با پدیده خشکسالی و دوره هایی با پدیده بارش های مطلوب و یا ترسالی و همچنین امواج سرمایی و گرمایی مواجه بوده است. جهت شناخت این دوره ها بررسی شاخصهای دورپیوندی و مؤلفه های اتمسفری ضروری می باشد. نوسان اطلس شمالی (NAO) یکی از پدیده های مؤثر در تغییرپذیری اوضاع جوی نیمکره شمالی می باشد که کشورمان از جمله شهر سمنان را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. در این مقاله رفتار مراکز فعال فشار در اقیانوس اطلس شمالی بر اساس سری های زمانی منتخب فشار مرکزی کم فشار ایسلند(IL) و پرفشار آزورز (AH) و تاثیر آنها بر روی بارش و دمای منطقه مورد بررسی قرار گرفت. همچنین در یک دوره 44 ساله (2008- 1965) مقادیر بارش و دمای شهر سمنان با فازهای مثبت و منفی نمایه اطلس شمالی مورد آزمون همبستگی قرار گرفت و مشخص شد مرحله مثبت شاخص NAO با افزایش بارش و کاهش دما و فاز منفی با کاهش بارش و افزایش دما در منطقه همراه است. با توجه به تحلیل الگوهای همدیدی فاز مثبت و منفی NAO و ارتباط آن با بارش و دمای استاندارد شده بیشترین همبستگی فصلی بارش با نمایه مذکور در فصل پائیز با 28/0 و از لحاظ دمایی متعلق به فصل زمستان و بهار به ترتیب با 32/0- و 22/0- می باشد. از طرفی با توجه به اینکه این نمایه دارای روند کاهشی طی 44 سال اخیر بوده میزان بارش منطقه در حال کاهش و دمای منطقه در حال افزایش می باشد.

کلیدواژه ها:

فازهای مثبت و منفی ، نوسان اطلس شمالی ، همبستگی ، الگوهای همدیدی ، شهر سمنان