همنواختی کتیبه و نقوش هندسی با فرهنگ ایرانی اسلامی در بناهای صفوی مطالعه موردی مدرسه چهارباغ اصفهان

هنر و معماری اسلامی، انعکاس بصری کلام خداوند است. کتیبه های قرانی مساجد و مدارس نمادیست که تار و پود حیات اسلامی با اذکار الهی تنیده شده و متکی بر ذکر و دعایی است که زمین را به آسمان پیوند میدهد. هنر اسلامی زیبا است زیرا ذات هنر زیبایی است. زیبایی نظیر پلی است که از عالم محسوس به سوی خداوند می رود. هنر ایرانی برگرفته از حس درونی هنرمند و آمیخته با فرهنگ و مذهب است. هنرمند با استفاده از مفاهیم متعالی و نمادها، هنر خویش را به کمال مطلوب رسانده و بی شک کتیبه نگاری نیز در معماری از اهمیت فراوانی برخورداراست. این مقاله به این سوال پرداخته که چگونه کتیبه ها همانند یک رسانه میتوانند مفاهیم اصیل دینی وهنری را در کالبد معماری جاری نموده و در دوره صفویه در چه قالبهایی بیان شده اند این مقاله با روش کتابخانه ای به گردآوری اطلاعات پرداخته و با روش تحقیق تحلیلی و تفسیری نشان میدهد که کتیبه ها به عنوان یکی از مهم ترین منابع تاریخی نقش مهمی در آشکار نمودن هویت فضاهای معماری، روش ساخت، اداره، حامیان و... این بناها دارند و ارایه دهنده آگاهی هایی هستند که به فرم ها و اشکال گوناگون، با خطوط مختلف، نوشته می شوند. وجود کتیبه ها در معماری ایران مطابق با شرایط زیستی جامعه انعکاس دهنده شرایط اجتماعی، مذهبی و فرهنگی زمان نگارش خود هستند. کتیبه ها ابزاری برای پیام رسانی و انعکاس دهنده کلام خدا، سخنان اولیاء و ادعیه اسلامی هستند در بردارنده اطلاعات مستندی است که برای بررسی تاریخ معماری بسیار مفید است. برای بررسی علمی کتیبه ها و پی بردن به اصول کتیبه نگاری ، که در هر عصر رایج بود، لازم است آن ها را طبقه بندی کرد کتیبه ها را بر اساس نوع خط، موضوع جنس و نوع مصالح ، نوع بنا و کاتبان می توان طبقه بندی کرد. کتیبه علاوه بر زیبایی ، که در آن از وحدت خط و نقش به وجود می آید تجلی هنر شیعی در قالب نقوش و تزیینات کتیبه نگاری، در معماری دوره صفوی به اوج شکوفایی خود رسید. شکلهای پیچاپیچ هندسی با تکرار تناسبات وابسته به یک نقش نوعی احساس نظم و هماهنگی می آفرینند. این دو عنصر تزیینی به عنوان دو شاخصه اصلی تزیین معماری اسلامی در بسیاری از بناهای اصفهان عصر صفوی در ترکیب با یکدیگر و به صورت مکمل دیده میشود. مدرسهچهارباغ اصفهان نیز به عنوان آخرین بنای باشکوه عصر صفوی، جلوه گاهی از هنر و دنیایی از طرحها و نقوش متنوع و زیبایی با، کاشیکاریهای بی نظیر آن است و وجود کتیبه های متعددی، با مضامین اعتقادی و مذهبی که برهمسویی و ارتباط تنگاتنگ هنر این دوران با باورهای تشیع تاکید میکند

کلیدواژه ها:

نقوش هندسی کتیبه ، کاشیکاری ، مدرسه چهار باغ ، باورها ، صفویه