مروری بر وضعیت زیستی گوزن زرد ایرانی ( Dama mesopotamica )، گونه ی جانوری با ارزش و در خطر انقراض کشور

گوزن زرد ایرانی با نام علمی Dama mesopotamica یکی از دو گونه گوزن زرد در دنیا می باشد. گونه دیگر گوزن زرد، گوزن زرد اروپایی می باشد. گوزن زرد ایرانی بزرگ ترین گونه گوزن زرد و از گونه اروپایی بزرگ تر بوده ولی شاخ هایش به پهنا و گستردگی شاخ های گونه اروپایی نمی باشد. وزن این گونه از 40 تا 100 کیلوگرم بوده، طول بدن آن 130-240 سانتی متر، طول دم 16-19 سانتی متر، مدت زمان حاملگی در جنس ماده حدود 230 روز، حداکثر عمرتا حدود 20 سال و حداکثر سن زادآوری تا حدود 15 سالگی است. سن بلوغ این جانور در حدود 16 ماه است، با این تفاوت که نرها تا چند سال بارور نیستند. گوزن زرد ایرانی معمولا شبگرد است و در طول روز به استراحت می پردازد. این حیوان معمولا در صبح زود یا وقت غروب به تغذیه می پردازد. این حیوان حس بینایی بسیار قوی و شناگر ماهری است. مطالعه مولکولی این جانور نشان داده است که گوزن زرد ایرانی اختلاط ژنتیکی و هیبرید با گوزن های انتقالی از آلمان نداشته و این جمعیت خالص و کاملا ایرانی و ساختار هموژنی برخوردار است. بر اساس آخرین آمار سال های اخیر امروزه حدود 551 راس گوزن زرد در ایران وجود دارد که متاسفانه روز به روز از این تعداد کاسته می شود. یکی از نواحی پراکنش مهم گوزن زرد ایرانی در کنور جزیره اشک واقع در پارک ملی دریاچه ارومیه است که متاسفانه در سال های اخیر، تشدید بحران زیست محیطی در اثر خشکی دریاچه ارومیه موجب عدم تحمل شرایط زیست محیطی آن منطقه توسط گوزن ها و درنتیجه کاهش جمعیت آن ها شده است. این جانور در سایر نواحی پرورش خود نیز از وضعیت چندان مطلوبی برخوردار نبوده و به طور مثال در سال جاری (1392) تلف شدن بیش از 70 راس گوزن زرد ایرانی در کناره های کرخه این گونه جانوری با ارزش را به مرز انقراض نزدیک نموده است. حفظ ذخایر ژنتیکی این گونه با ارزش از طریق تولید رده های زایای فیبروبلاستی و نیز ایجاد امکانات مناسب جهت افزایش تعداد و نیز احیای دریاچه ارومیه و مساعد نمودن دوباره جزیره اشک جهت زیست این جانور از اقدامات ضروری جهت جلوگیری از انقراض این گونه به شمار می رود.

کلیدواژه ها:

گوزن زرد ایرانی ، جمعیت خالص ، جزیره اشک ، انقراض