بررسی جغرافیای تاریخی خلیج فارس و دریای خزر از منظر جغرافی نگاران مسلمان با تکیه بر مسالک و ممالک اصطخری

در شناخت جغرافیای ممالک اسلامی و ازجمله دریاهایی که در قلمرو اسلام و به ویژه ایران واقع شده بودند، آثار و متونبسیاری از جغرافی نگاران مسلمان برجای مانده است. ازجمله این آثار می توان مسالک و ممالک اثر ابراهیم بن محمد،ابواسحاق کرخی (م .346ق) را نام برد که از نخستین جغرافی نویسان ایرانی مسلمان بود. در این اثر که توسط یک مولف گمنامدر قرن پنجم هجری ترجمه گردیده به نوبه خود به موقعیت خلیج فارس و دریای خزر اشاره شده است. در بسیاری از منابعجغرافیایی مربوط به مناطق اسلامی، خلیج فارس با نام های دیگری مانند دریای پارس، بحر پارس و ... و دریای خزر با عنوان هایدیگری مانند دریای آبسکون، دریای گرگان، دریای دیلم و ... اشاره شده است. این متون علاوه بر ارزش جغرافیایی ازنظرتاریخی، سیاسی، نظامی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و ... برای قلمرو اسلام و ایران اسلامی دارای اهمیت هستند و بایدبه طورجدی مورد بررسی قرار گیرند تا ارزش آنها بیشتر آشکار شود. مسالک و ممالک ازجمله متون وزین اوایل قرن چهارمهجری است که برای بررسی جغرافیایی بسیاری از مناطق ایران در آن عهد دارای اهمیت اساسی است و در این تحقیق باهدفشناخت موقعیت خلیج فارس و دریای خزر در آن مقطع که این اثر تالیف گشته است، مورد بررسی قرار می گیرد

کلیدواژه ها:

اصطخری ، مسالک و ممالک ، خلیج فارس ، دریای خزر