بررسی رسوب شناسی لسهای مناطق قپان و دره ناهار خوران استان گلستان از دیدگاه مرفومتری

بطور کلی رسوبات لسی یکی از گسترده ترین شکل رسوبات بادی هستند. این رسوبات معمولا به رنگ زرد مایل به خاکستری بوده و 70 تا 90 درصد مواد تشکیل دهنده را سیلت در بر می گیرد. لسهای ایران عمدتا در منطقه شمال شرق واقع شده و هدف از این تحقیق بررسی خصوصیات رسوب شناسی لسهای مقاطع قپان (اقلیم نیمه خشک) و دره ناهارخوران (اقلیم مرطوب) می باشد. جهت انجام این مطالعه ترانشه های مورد نظر بر اساس رشو سویل تاکسونومی تشریح و توصیف شده و از افقهای فاقد تکامل مواد مادری (افق C) نمونه برداری صورت گرفت. عملیات دانه بندی ذرات که مهمترین قسمت کار را شامل می شود در دو بخش اندازه گیری درصد وزنی اجزای ماسه به روش غربال مرطوب و نیز تعیین اجزای سیلت و رس به روش پیپت، انجام شد. نتایج بدست آمده نشان داد که در رسوبات مورد مطالعه، قطر میانه بین 4 تا 11 میکرون و قطر متوسط بین 3 تا 8 میکرون می باشد. همچنین دارای جورشدگی خیلی ضعیف، کج شدگی ریزدانه و پخ شدگی پهن هستند. از نظر تجزیه و تحلیل، این رسوبات یکنواخت نبوده، ذرات دانه ریز در رسوب فراوان بوده و رسوبگذاری در محیطهای آرام صورت گرفته، همچنین قسمت عمده عدم یکنواختی قطر، مربوط به ذرات با اندازه متوسط می باشد. نتایج آماری نشان می دهد بین رسوبات مقاطع قپان و جنوب گرگان از نظر قطر میانه، قطر متوسط و جورشدگی تفاوت معنی دار وجود داشته و لسهای مقطع قپان، درشت تر و دارای جور شدگی بهتر بوده ولی از نظر کج شدگی و پخ شدگی یکسان می باشند. مقایسه خصوصیات رسوبی لسهای مورد مطالعه با لسهای دیگر نواحی دنیا نشان داد که از لحاظ جورشدگی و کج شدگی، تقریبا هماهنگ بوده ولی از نظر قطر میانه، قطر متوسط و پخ شدگی متفاوت اند. جورشدگی ضعیف و دورنمایی بودن منحنی های دانه بندی در رسوبات لسی شمال شرق ایران نشان میدهد که لس های ایران دارای دو منشا با فواصل متفاوت هستند. همچنین ریزتر بودن رسوبات مقاطع جنوب گرگان نسبت به مقاطع قپان، بیانگر نقش داده های غربی و شمال غربی در شکل گیری لسهای شمال شرق ایران میباشد.

کلیدواژه ها:

لس ، سیلت ، دانه بندی ، خصوصیات رسوبی ، گلستان ، قپان ، دره نهارخوران