نقش بازار آب در کاهش اثرات منفی زیست محیطی

مکانیسم بازار برخلاف نقش و سابقه طولانی که در تخصیص منابع و کالاها ایفا کرده در حوزه تخصیص منابع آب مورد کم توجهی سیاست گذاران و برنامه ریزان قرار گرفته و از لحاظ تاریخی نیز بهره‌برداری از منابع آب در کشور به‌گونه‌ای شکل گرفته که باعث شده بازار مناسبی برای این نهاده توسعه پیدا نکند، تا بتواند قیمت اقتصادی آب را معین و مبنای معامله قرار دهد، در عمل نیز تخصیص آب بین بهره‌برداران در اکثر نقاط کشور تحت مدیریت دولت و غالباً بر اساس ضوابط سیاسی - اجتماعی بجای معیارهای اقتصادی صورت می‌گیرد. لیکن این نوع مدیریت منابع آب منجر به تخصیص غیربهینه آن در سطح کشور شده است. به همین دلیل و برای رهایی از این مشکل، در مطالعه حاضر به بررسی نقش بازار آب در کاهش اثرات زیست محیطی مناطق مختلف اراضی پایاب سد شیرین دره در استان خراسان شمالی پرداخته شده است. در این مطالعه از یک طرف با استفاده از روشهای برنامه ریزی ریاضی اثباتی (PMP) معادله تقاضای آب برآورد گردیده و از طرف دیگر با استفاده از اطلاعات سری زمانی بارندگی و اطلاعات منابع مختلف آبی نظیر حقابه سد، آب مازاد سد، رودخانه و چاه میزان عرضه آب در قالب سناریوهای مختلف سال زراعی نرمال و خشکسالی تعیین شده و قیمت تعادلی بازار آب بین منطقه ای برآورد گردیده است. سپس به بررسی اثرات زیست محیطی ناشی از اعمال قیمت تعادلی آب در منطقه مورد مطالعه پرداخته شده است. نتایج این مطالعه نشان می دهد که قیمت تعادلی نهاده آب در بازار آب بین منطقه ای در شرایط نرمال و خشکسالی بترتیب معادل 264 و 491 ریال به ازای هر مترمکعب برآورد گردیده و کل حجم مبادلات نیز معادل 5 و 3 درصد از کل آب مصرفی مناطق می باشد که ایجاد بازار آب میزان مصرف کودهای شیمیایی فسفات، ازت، پتاس و سموم شیمیایی را بترتیب 11، 17، 16 و 17 درصد در شرایط نرمال و 10، 15، 23 و 11 درصد در شرایط خشکسالی کاهش می دهد. همچنین در حالت ایجاد بازار آب شاخص پایداری نهاده های شیمیایی فسفات، ازت، پتاس و سموم شیمیایی بترتیب 14، 13، 12 و 14 درصد در شرایط نرمال و 16، 10، 19 و 13 درصد در شرایط خشکسالی کاهش یافته است.طبقه بندی:JEL Q12 و Q25

کلیدواژه ها:

تقاضای آب ، بازار آب ، قیمت تعادلی نهاده آب ، اثرات زیست محیطی ، سد شیرین دره