معرفی روش های ژنوتوکسیک در پایش زیستی اکوسیستم های آبی

امروزه بدلیل روند رو به رشد صنعتی شدن در کشورهای در حال توسعه و اشباع محیط زیست کشورهای توسعه یافته از پسماندهای پیشرفت های تکنولوژیک گذشته و حال، حجم انبوهی از مواد سمی شیمیایی به اشکال و ترکیب های شناخته شده و ناشناخته در محیط زیست وجود دارد. متاسفانه، نهایتا این مواد سمی شیمیایی به محیط های آبی سرازیر می شوند و حتی پسماندهای خطرناک تخلیه و دفن شده در خشکی نیز پس از مدتی راه خود را به محیط های آبی باز می کنند. این مواد، خواص سمی مخصوص به خود را دارند اما مساله ای که خطر آنها را بی نهایت می سازد، امکان تشکیل ترکیبات مختلف از این آلاینده ها با یکدیگر در محیط سیال آبی است. امکان پیش بینی تاثیرات این ترکیبات بر سیستم های زیستی بسیار مشکل و در موارد بسیاری غیر ممکن است. مگر اینکه ما از ابزارهای خاصی نظیر انواع روش های پایش زیستی استفاده کنیم. این روشها اگرچه اخیرا بسیار متنوع و گسترده شده اند، لکن هیچیک کامل نیستند و نمی توانند به صورت آینه تمام نمایی، تمامی آثار زیانبار ترکیبات پیچیده موجود در محیط زیست خود را منعکس کنند. اما می توان با استفاده از موجودات نشانگر حساس و استفاده از چندین روش مختلف پایش زیستی، در سطوح مختلف آنزیمی، سلولی و بافتی به بررسی و براورد این آثار پرداخت. در این بین ماهی ها بدلیل حضور مداوم و پیوسته در محیط های آبی، حساسیت مناسب برخی گونه ها نظیر قزل آلا، امکان صید و دسترسی، پاسخ دهی مناسب به دوز آلاینده و سیستم مرمت DNA ابتدایی، موجودات بسیار مفیدی در تدوین یک استراتژی موفق پایش زیستی خواهند بود. همچنین سویه های مختلفی از باکتری ها و برخی گیاهان نیز دارای ویژگی های مشابه بوده و به طور گسترده در برنامه های پایش زیستی مورد استفاده قرار می گیرند. در این نوشتار تعدادی از مهمترین و پر کاربردترین آزمایش های مورد استفاده در مطالعات پایش زیستی معرفی می شوند.

کلیدواژه ها:

پایش زیستی ، اکوسیستم آبی ، روش های ژنوتوکسیک ، آلاینده های سمی