بررسی حجیت قطع با رویکرد به مفهوم عقلایی حجیت

یکی از مسائل مهم و اختلافی در اصول فقه مسئله ی حجیت قطع و یقین و گستره ی آنست؛ بدین معنا که آیا باور جازم مکلف نسبت به یکحکم یا موضوع شرعی دارای قابلیت احتجاج طرفینی هست یا خیر و گسترهی چنین قابلیتی - در فرض اثبات- چه مواردی را در بر می گیرد؛مشهور اصولیون متأخر با استناد به قواعد عقلی و منطقی در پی پاسخگویی بدین پرسش برآمدهاند و در عین حال به پاسخی یکسان و واحددست نیافته اند. در این نوشتار تلاش بر آنست تا مسئله ی حجیت قطع از دیدگاه عقلایی مورد بررسی قرار گیرد و بدون پرداختن به قواعدعقلی محض، تلاش شود راه حلی مبتنی بر سیره ی عقلایی برای فهم و توجیه این مفهوم ارائه شود. به نظر می رسد که عقلا برای قطع هایناشی از اسباب علم آفرین، قائل به حجیت طرفینی (منجزیت و معذریت) هستند و جهل ناشی از قصور مکلف را معذر می دانند؛ در مقابل،برای قطعه ای ناشی از اسباب وهم آفرین یا جهل تقصیری هیچگونه حجیتی قائل نیستند. شارع نیز با پذیرش این سیره آن را مورد تأیید قرارداده و لذا در این زمینه جعل حجیت یا سلب حجیتی از طرف شارع رخ نداده است. مفهوم حجیت یقین را میتوان در همین گستره توجیه وتبیین نمود.

کلیدواژه ها:

حجیت ، قطع ، سیرهی عقلا ، منجزیت ، معذریت