تحلیل تطبیقی واژگان «عدالت» و «انصاف» و جایگاه آن در حقوق اسلامی

انصاف به معنای توجه به تمام ابعاد مسئله برای صدور حکمی که موجب اقناع وجدان عرف جامعه و فرد قضاوت کننده می شود از مسائل مهم اخلاقی است که در گستره نظام اسلامی ایران برای حفظ حقوق شهروندان به کار می رود. این واژه قابلیت تفکیل از مفاهیم مرتبطی همچون: عدالت، احسان و ... را دارد. در گستره قواعد فقهی، واژه انصاف به شکل معطوف به عدالت به کار می رود که ماخوذ از معنای لغوی آن است. این معنا در قالب تنصیف حقوق بروز می یابد. در گستره علم حقوق، انصاف را می توان نوعی برآیند اصول کلی حقوقی دانست که سختی قواعد را تلطیف ساخته و در واقع، درون مایه عدالتی است که قوانین بر اساس آن وضع و ارائه شده است. مهمترین مصادیق استمداد از انصاف توسط قاضی در سیستم حقوق اسلامی، استناد او به منابع معتبر اسلامی در شرایط خاص، توجه به انگیزه در جبران ضرر، احراز قصد حقیقی در طرفین عقود، جلوگیری از تجاوز از اختیارات، تخفیف در مجازات های تعریزی و ... است که در پژوهش حاضر به آن پرداخته می شود.

کلیدواژه ها:

انصاف ، عدالت ، حقوق اسلامی ، احراز قصد تخفیف