آسیب شناسی الگوهای ازدواج در ایران

این پژوهش با هدف سنخ شناسی انواع ازدواج و آسیبشناسی آنها صورت گرفته است. در این راستا، با کاربست روش کیفی و تکنیک مصاحبه عمیق نیمهساختاریافته از نوع مصاحبهی داستان زندگی به بررسی آسیبشناسی الگوهای ازدواج در میان 36 مرد و زن مطلقه که ازدواج آنها به شکست انجامیده است پرداختیم. نتایج تحقیق نشان میدهد که چهار سنخ اصلی ازدواج در میان این کنشگران قابل رویت است. این الگوها بر مبنای دو عامل میزان عاملیت و رضایت فرد در عملی شدن کنش ازدواج و نقش خانواده و سایر عوامل بیرونی و واسط درشکلگیری آن، طبقهبندی شده است. این الگوها شامل: ازدواج اجباری، ازدواج ترتیبی، ازدواج خودخواسته و ازدواج خودسرانه میباشند. در دسته ازدواجهای اجباری عاملیت سوژه در فرایند ازدواج، بسیار ناچیز و یا بیاثر است. در این شیوه از همسرگزینی، معمولاً خانواده یا شرایط جبری بیرونی، منجر به وقوع ازدواج شدهاند و در این میان، رضایت خود کنشگران در فرایند وصل، نادیده انگاشته میشود )عاملیت ضعیف(. درازدواج ترتیبی اگرچه نقش خانواده یا عوامل واسط در عملی شدن کنش ازدواج، بیش از خود سوژه بوده است اما رضایت سوژهنیز در عملی شدن ازدواج، نقش داشته و فرایند ازدواج، عملی صرفاً تحمیلکننده برای فرد نبوده است )عاملیت میانه(. در ازدواج خودخواسته نقش کنشگر در عملی شدن کنش ازدواج، بیش از خانواده یا سایر عوامل بیرونی و واسط بوده است. در این نوع ازدواج، معمولاً ایجاد علاقه و رابطهگیری با همسر، پیش از اطلاع خانواده به وقوع پیوسته است اما در نهایت، زوجین تلاش میکنند تا نظر خانوادهها را نیزجلب نمایند)عاملیت قوی(. در انتها با ازدواج خودسرانه روبرو هستیم که نقش سوژه در عملی شدن کنش ازدواج در آن به حداکثر رسیده است و رضایت خانواده نیز در آن نادیده انگاشته میشود)عاملیت مضاعف(.نتایج مصاحبههای کیفی عمیق در این پژوهش حاکی از آن است که ازدواجهای اجباری و خودسرانه به دلیل عدم تعامل کافی میان سوژه وعوامل واسط مانند خانواده و همچنین فقدان مشارکت هر یک از این دو عامل در تحکیم خانواده دارای بیشترین اثرات آسیبزا بر فرآیندزندگی مشترک زوجین و بالاترین زمینهساز وقوع طلاق میباشند. از سویی ازدواجهای ترتیبی و خودخواسته نیز در صورتی که با عدم توجه به همسان همسرگزینیهای بیرونی و درونی و عدم تمرکز بر عشق و عقلانیت توامان در هنگام همسرگزینی همراه شوند میتوانند با آْسیبهایی در طول زندگی مشترک همراه شوند. از این رو هم ازدواجهای سنتی)اجباری و ترتیبی( و هم ازدواجهای مدرن )خودخواسته و خودسرانه( به اشکال گوناگون میتوانند آسیبهایی را بهمراه داشته باشند و زمینهساز از هم گسیختگی پیوند زناشویی گردند

کلیدواژه ها:

ازدواج ، سنخشناسی ، روش کیفی ، عاملیت ، طلاق