طرح زهکش کانال کنارگذر دریاچه شهرک شبکه آبیاری و زهکشی مغان

دریاچه شهرک شهید غفاری مغان یک دریاچه مصنوعی خارج از بستر (off stream) با رقوم کف 115 متر در میانه شبکه آبیاری و زهکشی مغان و در کیلومتر 35 کانال اصلی و بالادست 77240 هکتار اراضی ناخالص شبکه احداث گردیده است. نقش این دریاچه جذب رسوبات و تنظیم آب خروجی از دریاچه برای بازه کوتاه مدت در طول 35 سال بهره برداری بوده است. حجم اولیه آن از 11 میلیون متر مکعب به 1/5 میلیون متر مکعب در رقوم 137 متر کاهش یافته است. از این رودر طرح ساماندهی این دریاچه، کانال کنار گذری با هدف خارج نمودن دریاچه از سیستم در نظر گرفته شد تا در زمانتخلیه رسوبات دریاچه و همچنین بعد از عملیات ساماندهی انتقال آب به پایین دست شبکه مغان توسط این کانال صورت بپذیرد. کانال کنار گذر با رقوم کف 133/85، طول سه کیلومتر با دبی عبوری 34 مترمکعب بر ثانیه ، عرض کف 6 متر ، ارتفاع آب 3/10 و عمق کلی 4/28 متر طراحی گردید. وجود دو روستا در اطراف دریاچه و مشرف شدن جنوب غربی دریاچه به ارتفاعات جانمایی کانال کنار گذر را با محدودیت موا جه نمود به نحوی که حدود 900 متر از کانال در حاشیه کناری دریاچه و 600 متر آن در پائین دست ارتفاعات واقع گردید، همچنین کانال کنار گذر با فاصله اندکی از دریاچه احداث گردیده است. با توجه به رقوم کف کانال و رقوم آب دریاچه و همچنین نشت آب از ارتفاعات مسئله هدایت جریان آب زیر بستر کانال کنار گذر به خارج از محدوده کانال جهت خنثی نمودن نیروی بالابرنده (UPLIFT) بسیار حائز اهمیت می بود. وجود سازند های کواترنر و آبشرون و نهشته های رسوبات دریاچه کانال با خواص فیزیکی مختلف در پرفیل کانالو قرار گرفتن این سازند ها بر روی هم ، محل و میزان نشت را کاملا تحت تاثیر قرار می دهد.همچنین قرارگیری تمامی مسیر کانال در خاک برداری امکان تخلیه جریان زه آب را غیر ممکن می نمود. از این رو جهت بررسی دقیق تر میزان جریان زه آب ها و امکان تخلیه مناسب آنو کاهش اثر فشار هیدرو استاتیک (UPLIFT) در مقاطع مختلف کانال مدل نشت به کمک نرم افزار GeoStudio انجام پذیرفت. با توجه به نتایج مدل ،استفاده از قلوه سنگ به ضخامت 70 سانتی متر در کف کانال بطور پیوسته در طول سه کیلومتر و فیلتر در دیواره های جانبی پیش بینی گردید، همچنین با عملیات لوله رانی هدایت جریان های زیر سطحی به خارج از محدوده کانال فراهم گردید.

کلیدواژه ها:

شبکه آبیاری و زهکشی ، رسوب ، مدل نشت ، فشار هیدرو استاتیک ، سازند ، نشت ، زهکش ، زهآب ، کانال ، فیلتر ، زهکش