جستاری بر مصاحبت نور در معماری سنتی ایران

بررسی و شناخت نور به عنوان یکی از عناصر اصلی هنرهای بصری، اهمیت ویژهای دارد. نور مفاهیم و معانی مختلفی چه به لحاظ ظاهری و فیزیکی، و چه باطنی و روانشناختی دارد. این عنصر، غیرمادیترین عنصر محسوس طبیعت است که علاوه بر خاصیت روشنایی، جنبه ی زیبایی شناسی آن نیز اهمیت می یابد. بسیاری از هنرها به نور وابسته اند و همواره در هنر معماری، به ویژه معماری ایران حضور گسترده ی آن مشهود است. نور در مفهوم روانشناختی و بعد غیرمادی، نشانی از حقیقت دارد و در همجواری با دیگر عناصر محیط (اقلیم، موقعیت بنا، موقعیت نور و ...) که مفهومی مادی دارند جلوه ی شگرفی به معماری ایران داده است. این مقاله در نظر دارد جایگاه و اهمیت نور را در هنر معماری سنتی ایران مطرح سازد؛ و از طریق بررسی مفاهیم نور در تفکر اسلامی و جایگاه آن در هنر، به ویژه هنر معماری ایران، به این هدف و حقیقت نایل آید که هنر معماری ایران، هنری حقیقت جو و کمال گرا است و کمال مختص ذات باریتعالی است. فرضیات پژوهش بر این استوار است که نور در معماری سنتی ایران، با تکیه بر عوامل محیطی بنا و با استفاده از عناصر تشکیل دهنده ی معماری مانند: روزن، نورگیر، گلجام، شیشه رنگی و ارسی حضوری عینی یافته و فضایی مقدس و زیبا پدید آورده است. با حضور معماری نو در زمان حاضر به واسطه ی سادگی، بهره از عناصر ساده، فرمال و حضور عینی و در نهایت کمال بخشی؛ با به کارگیری نور مصنوعی به گونه ای متفاوت، زیبایی به بنا افزوده است. در قیاس شیوه سنتی و نو با یکدیگر، این امر مشهود است که حضور مستقیم نور در معماری سنتی ایران و تعدیل آن در بنا، کمال و مسرت فراوان به زندگی و مسکن ایرانی داده است. روش پژوهش در این مقاله به شیوه ی تحلیلی توصیفی است و با استناد به منابع کتابخانه ای انجام پذیرفته است.

کلیدواژه ها:

هنر اسلامی ، معماری سنتی ایران ، نور ، عناصر معماری ، نورگیرها