نسبت تشیع و مشروعیت: بازخوانی جامعه شناختی دیدگاه میرزای نایینی

علماء به عنوان یکی از کنشگرانی که در جریان نهضت مشروطه نقش داشتند، تلاش نظری منسجمی برای مطابقت نظام مشروطه و اصول بنیانی آن چون پارلمانی، آزادی و برابری به مثابه مفاهیم سیاسی و حقوقی که از غرب وارد اندیشه سیاسی ایرانیان شده بودند، با اصول و مبانی آموزه های مذهب شیعه به عمل آوردند. این جریان از عملاء در برابر فقهایی که بنا بر مفروضات دینی به مخالفت با مشروطه پرداختند، درصدد برآمدند تا با اجتهاد در مبانی دین نوعی سازگاری و هم خوانی بین مشروطه و اصول تشیع پدید آورند. در پژوهش حاضر سعی بر ان است تا پروژه مطابقت مشروطه و تشیع از رهگذر نقشی که آموزه غیبت در این راستا دارد، مورد بررسی جامعه شناختی قرار گیرد. بدین منظور دیدگاه میرزا محمدحسینی نایینی که بنا بر استنادات تاریخی مدون ترین و منسجم ترین رساله را در دفاع از مشروطیت نگاشته است، مبنای تحلیل قرار می گیرد. سه مسیله ی اساسی مورد بررسی و تحلیل قرار خواهد گرفت: در سطح اول بحث تبیینی از اندیشه ی سیاسی نایینی در عصر غیبت و اصلی ترین بنیان ها و مفروضات آن ارایه خواهد شد در سطحدوم اصلی ترین معضل ها و چالش هایی که او در نظریه پردازی خود با آن مواجه بوده است مورد بحث قرار خواهد گرفت در سطح سوم انسجام درونی نظریه سیاسی نایینی با تاکید بر نقد درونی مفروضات آن بررسی خواهد شد. و در نهایت باتوجه به منطق نظری توکویل در کتاب دموکراسی در آمریکا ارزیابی پروژه مطابقت تشیع و مشروطیت را وجه همت خود قرار خواهیم داد. روش مورد استفاده در پژوهش حاضر مطالعه اسنادی است.

کلیدواژه ها:

غیبت ، مشروطه ، اسیمیلاسیون وارونه ، سکولاریسم ، مشروعیت بخشی ، امر عرفی و امر شرعی