مسائل کانالهای آبیاری در ایران از دیدگاه طراحی، ساخت، بهره برداری و نگهداری

از زمان آغاز ساخت تاسیسات مهم و مدرن آبیاری در ایران بیشتر از نیم قرن می گذرد و طی این مدت از طریق احداث تعداد قابل توجهی شبکه های مدرن آبیاری و زهکشی، هزاران کیلومتر کانال در دشت های مختلف این سرزمین ساخته شده است. بررسی های صحرائی بعمل آمده نشان داده که متاسفانه علیرغم طراحی و احداث شبکه های مذکور توسط مهندسین مشاور و پیمانکاران مجرب، بسیاری از کانالها به دلایل مختلفی که هدف این مقاله بررسی آنها می باشد دچار خسارات جزئی و یا کلی گردیده است و صدمات اقتصادی زیادی را موجب شده اند. بر اساس نتایج بررسی های بعمل آمده علل خسارات ایجاد شده در کامالهای آبیاری عموما ناشی از عدم دقت و رعایت ضوابط علمی در طراحی، ساخت، بهره برداری و نگهداری بوده و به ویژه از کانالها، مسائل فنی و اقتصادی زیادی را در این ارتباط ایجاد نموده است. موقعیت جغرافیایی، شرایط اقلیمی و زمین شناسی خاص کشور نیز موجب استقرار خاکهای مشکل آفرین در بسیاری از مناطق ایران گردیده که عدم توجه به این امر نیز در موارد متعددی موجب ایجاد خسارت در کانالهای آبیاری گردیده است. بر اساس یک طبقه بندی عمومی عوامل ایجاد خسارت در کانالهای آبیاری ایران را می توان در پنج گروه اصلی به شرح زیر تقسیم نمود: - مسائل مرتبط با طراحی - مسائل مرتبط با شرایط ژئوتکنیکی بستر - مسائل مرتبط با اجرا - مسائل مرتبط با بهره برداری و نگهداری - مسائل اجتماعی همانطور که اشاره شد هر یک از مسائل فوق یا ترکیبی از آنها تاکنون موجب ایجاد صدها میلیون ریال خسارت گردیده است. هدف این مقاله بررسی تفصیلی این عوامل و ارائه شیوه های مناسب برای جلوگیری یا کاهش این خسارت می باشد.