تحلیلی بر مفهوم حریم خصوصی در معماری ایرانی

یکی از مفاهیمی که با ریشه گرفتن از فرهنگ اسلامی و باورهای دینی به عرصه معماری ایرانی راه یافته، موضوع است. موضوع حریم و محرمیت در معماری ایرانی طیفی را تشکیل می دهد که در آن هر فضایی می تواند کمی « حریم »بیشتر یا کمتر از دیگر فضاها خصوصی باشد. حریم یکی از اصول اساسی و قابل توجه در معماری ایرانی است که به نحوی با هویت ایرانی همراه بوده. سلسله مراتب به نظام مندی حریم های خصوصی و عمومی و نهایتا حفظ محرمیت منجر می شود به کارگیری تناسب و نظم و هندسه که وحدت را شکل می دهد. نوع نگاه به مقوله ی حریم خصوصی در این تحقیق از زاویه فرمال و تمرکز بر وضعیت و نوع چیدمان فضاها در معماری سنتی ایرانی می باشد. آنچه که توجه را جلب می نماید اینست که در معماری ایرانی تفکیک فضاها به دو بخش عمومی و خصوصی می باشد و شکل ارتباط بین بخش عمومی و خصوصی و مفاهیمی چون حریم خصوصی و کنترل فضاها، بسته به الگوهای رفتاری و فرهنگی جامعه و تعریف معماری در آن دارد، که متناسب با فرهنگ شکل گرفته و با شناخت و مفهوم درستی از آن میتوان روند حریم خصوصی در معماری ایرانی را که در طول تاریخ حضور داشته بهتر شناخت . همه موارد نقشی اساسی در حریم معماری ایرانی داشته، اما نحوه عملکرد و چگونگی استفاده از حریم در معماری ایرانی دارای تفاوتهایی بوده است و به دلیل این که حریم، اصل محرمیت، سلسله مراتب، هماهنگی و تناسب، پیوند با طبیعت، هندسه و غیره همه از آن دسته اند که امروزه حقیقتاً تنها مانده اند و به یقین شناخت و به کارگیریشان راهگشا خواهد بود. در این مقاله به بررسی مختصری از این تفاوت ها و عرصه های عمومی و خصوصی، حریم(خانه و مسکن) و ظهور آن در معماری ایرانی می پردازیم، در طول پروژه برای بدست آوردن نتایج مطلوب و ارائه پاسخ مناسب به سؤالهای فوق از تحقیق کتابخانه ای اعم از کتاب،رساله، مقالات و با مراجعه به منابع تاریخی و بررسی عوامل و شرایط شکل گیری آن در معماری سنتی ایران و با نگاهی به آیات کتاب آسمانی در این زمینه، به عنوان محکم ترین مرجع دریافت اصول و چگونگی کالبد یافتن آن در معماری سنتی ایران را پرداخته، در نهایت سعی شده است با بازدید از امکانات موجود میدانی و گونه های مختلف مسکن، مطالب واطلاعات را بدست آورد.

کلیدواژه ها:

ابعاد حریم ، معماری ایرانی ، عرصه عمومی و خصوصی ، سلسله مراتب ، اصل محرمیت