ژئوشیمی و منشأ عناصر جزئی در آهکها وشیلهای بیتومین دار استان چهارمحال و بختیاری با تأکید بر تکنیکهای آماری چندمتغیره

هدف از این پژوهش بررسی ژئوشیمی و منشأ عناصر جزئی S,As, Co, Cr, Cu, Ni, V, Mo موجود در آهکها و شیلهای بیتومین دار با تاکید بر بررس یهای آماری چندمتغیره نظیر آنالیز فاکتوری،ضریب همبستگی، تحلیل مولف ههای اصلی PCA و آنالیز خوشه ای CA می باشد. طبق نتایج به دست آمده از آنالیز شیمیایی جذب اتمی AAS و بررسی های آماری انجام شده غلظت میانگین عناصر جزئی در آهکها و شیلهای بیتومین دار محدوده های مطالعاتی نسبت به غلظت میانگین عادی آن سنگها بسیار بالاتر بوده به ویژه غلظت میانگین عناصر Ni, V, Mo که ( ١) در محدوده زرک: ،Ni=284/7ppm ،V=904/5ppm ،Mo=763ppm ٢) در محدوده صالح کوتاه ،Mo=832/1ppm ،Ni=295/8ppm ،V=800ppm 3 در محدوده خویه : Ni=292/8ppm ،V=987ppm ،Mo=698/3ppm می باشد. ضمناً با از نتایج ماتریس همبستگی، عناصر جزئی دارای همبستگی ژئوشیمیایی قوی با همدیگر، در هر یک از سه محدوده مطالعاتی تفکیک شدند که ( ١) در محدوده زرک عناصر S,As, Co, Cu, Ni, V, Mo به جز Cr به صورت جفتی با یکدیگر دارای همبستگی قوی بالاتر از 0/7 بوده و به دارای همبستگی قوی بالاتر از 0/7 هستند و به علت نبود همبستگی کلی مثبت بالا بین تمام عناصر، تقریباً منشأ دوگانه دارند. ( ٣) در محدوده خویه هم عناصر Co Cu, Ni, V, Mo به صورت جفتی با یکدیگر دارای همبستگی قوی بالاتر از 0/7 بوده و به علت نبود همبستگی کلی مثبت بالا بین تمام مانند محدوده صالح کوتاه در این محدوده هم عناصر جزئی دارای منشأ دوگانه هستند. در نهایت هم با استفاده از روشهای آماری چندمتغیره بخصوص روش PCA و آنالیز خوشه ای، عناصر جزئی در هر یک از سه محدوده مطالعاتی گرو هبندی و تعیین منشأ شدند که ( ١) در محدوده زرک همه عناصر جزئی شامل S,As, Co, Cr, Cu, Ni, V, Mo در یک گروه دست هبندی شدند و با داشتن منشأ یکسان و مشترک و با توجه به نتایج و بحث نمودارهای میله ای و خطی که عناصر جزئی از لحاظ غلظت همبستگی قوی با میزان مواد بیتومینه(آلی) نمونه ها نشان می دهند منشأ عناصر جزئی در آهکها و شیلهای بیتومین دار محدوده زرک با جذب سطحی عناصر توسط مواد بیتومینه(آلی) مرتبط می باشد. ٢) در محدوده صالح کوتاه در گروه اول عناصر S,As, Cr, Cu, Ni, Mo و گروه دوم عناصر V, Co طبقه بندی شدند و با توجه به خاستگاه و منشأ دوگانه، منشأ عناصر جزئی علاوه بر جذب سطحی عناصر توسط مواد بیتومینه(آلی) می تواند مرتبط با رسوب عناصر از محلول ها به شکل سولفید و یا واکنش های اکسیداسیون احیاء در ته نشستها باشد. ( ٣) در محدوده خویه هم در گروه اول عناصر Mo, Cu, Co, As و در گروه دوم عناصر V, S, Ni, Cr طبقه بندی شدند و مانند محدوده صالح کوتاه عناصر جزئی در این محدوده هم خاستگاه و منشأ دوگانه دارند. ضمناً در هر سه محدوده مطالعاتی نتایج به دست آمده از روشهای ماتریس همبستگی PCA و آنالیز خوش های CA تقریباً بطور کامل با یکدیگر مطابقت و همخوانی دارند.

کلیدواژه ها:

ژئوشیمی ، شیل بیتومین دار ، عناصر جزئی ، تکنیکهای آماری چندمتغیره ، تعیین منشأ ، چهارمحال و بختیاری