شناخت نقشه ذهنی استفاده کنندگان از شهر کلید موفقیت در طرح ریزی شریان های شهری- مطالعه موردی: مشکلات ترافیکی شهری مشهد با تأکید بر نقش الگوی آمد و شد زائرین و ساکنین

یکی از رویکردهای مطرح در طراحی شهری، «ساختارگرایی» است که با توجه به گستردگی شهرهای امروزی و عدم توانایی برای طراحی تمام شهر، پیشنهاد می کند، طراحان صرفاً ساختار اصلی هرها را طراحی نموده و شکل دهی به سایر نقاط شهر را به شهروندان واگذار، و از طریق مقررات شهرسازی آن را ک نترل نمایند. شهرهای گذشته ایران دارای ساختاری بودند که عملکردها و عناصر اصلی هر را در بر می گیرفت، و به صورت سلسله مراتبی، در سطح محلات ادامه می یافت. این استخوان بندی علاوه بر افزایش خوانایی و هویت بخشیدن به شهر و محلات، بر کارایی و منسجم آن می افزود. تحقیقات متعددی از سوی اندیشمندانی چون لینج، بر این موضوع اشاره دارند که انسان ها با استفاده از تصویر ذهنی خود از ساختار شهر و عناصر آن، در شهرها به جهت یابی و انتخاب مسیر می پردازند. لذا ضروری است در طرح ها و برنامه های شهری تصویر ذهنی استفاده کنندگان از شهر مورد توجه قرا گیرد تا کارایی ساختار اصلی به منظور پشتیبانی از الگوهای رفتاری (آمد و شد) ساکنین، تقویت شود. از آنجا که طبق آمار رسمی، سالانه حدود 17 میلیون مسافر وارد شهر مشهد می شوند و حدود 3 میلیوننفر نیز در این شهر ساکنند، مدیریت الگوهای رفتاری ساکنین و زائرین برای رفع مشکلات این شهر اجتناب ناپذیر است. به نظر می رسد ساختار اصلی شهر مشهد و ساختار ذهنی غالب استفاده کنندگان از فضا، برهم انطباق ندارند و این می تواند یکی از عوامل اصلی بسیاری از مشکلات شهری- از جمله ترافیک- مشهد می باشد. این پژوهش برای آزمون این فرضیه به بررسی میزان انطباق ساختار اصلی شهر مشهد و ساختار ذهنی ساکنین و زائرین در شهر مشهد، پرداخته است. تحلیل ها نشان داد نقشه ذهنی ساکنین و زائرین شهر مشهد با ساختار اصلی طراحی شده برای این شهر جز در چند نقطه، اشتراکی ندارد؛ که این مسئله می تواند یکی از علل عمده مشکلات ترافیکی شهر مشهد باشد. این نکته، توجه بیتر به تصویر ذهنی مردم در طرح های آینده برای شهر مشهدرا ضروری می نماید.

کلیدواژه ها:

ساختارگرایی ، ساختار اصلی ، تصویر ذهنی ، جهت یابی ، الگوهای رفتاری ، طرحواره