عوامل مؤثر در تغییرات مراکز جمعیتی و زیستی دشت سیستان

در این مقاله وضعیت سکونت گاه های موجود دشت سیستان، با توجه به ناپایداری و یا توسعه شهرستان های تازه تأسیس سیستان؛ مورد بررسی قرارگرفته است. دشت سیستان در شمال استان سیستان و بلوچستان و از مناطق مرزی کشور، همچوار با کشور افغانستان، در دی ماه سال 1391 به پنج شهرستان تقسیم شده است. در گذشته مراکز جمعیتی و زیستی سیستان با توجه به آورد آب رودخانه هیرمند، زمین های مناسب کشاورز و مسیر راههای ارتباطی با دیگر مناطق انتخاب و توسعه می یافته است. در طی دو دهه اخیر تغییرات فراوان مسیر رودخانه هیرمند و دیگر رودخانه های منطقه ایی، کاهش آورد آب رودخانه، خشکسالی هامون های سه گانه، تغییر هندسه رفتاری ساکنان بومی منطقه، وزش بادهای صد و بیست روزه و تغییرات محیط طبیعی؛ دشت سیستان را با تغییرات فراوان سکونت گاهها روبرو ساخته است. در راستای پایدار ماندن، توسعه و چلوگیری از کوچ ساکنان محلی، امروزه منطقه سیستان به پنج شهرستان زابل، زهک، نیمروز، هامون و هیرمند تقسیم شده است. از بررسی ها و نتایج مشخص می شود که شهرهای جدید سیستان با مخاطرات فراوانی طبیعی و انسانی متناسب با ظرفیت ها و نیزاهای تغییرات جمعیتی برای پایدار ماندن مواجه هستند. از آنجا که هرشهرستان بیش از دو شهر دو سه بخش را شالم می شود؛ متعادل نبودن امکانات رفاهی و آموزشی؛ تغییرات فراوان مورفولوژی منطقه ایی، وجود شهرها در مسیر تونل های باد منطقه، خشکسالی ها و کمبود آورد آب رودخانه در برخی از شهرستان ها، تبدیل شدن روستاهای منطقه به شهر، نبودن زیرساخت های مناسب و مورد نیاز شهری؛ پراکندگی جمعیتی نابرابر از جمله عوامل ناپایداری شهرستان های سیستان می باشند. همچنین توسعه پایدار در سیستان و بویژه در سه شهرستان به علت اثرات نابامان و ناپایدار مرز افغانستان دچار نوسان فراوان می باشد؛ که نیازمند بازنگری در وضعیت شهرستان ها و با تلاش فراوان برای ایجاد نگاه و فعالیت ویژه در جهت پایدار ماندن و توسعه شهرهای سیستان می باشد.

کلیدواژه ها:

سکونت گاه ، رودخانه هیرمند ، هامون های سه گانه ، بادهای صدو بیست روزه ، هندسه رفتاری ، م ورفولوژی منطقه ، تونل باد