بررسی تاثیر خشک شدن تالاب هامون در افزایش شدت طوفان های گرد و غبار در منطقه سیستان

مقدمه و هدف تالاب هامون به عنوان بزرگترین منبع آب در شرق ایران، نقش مهمی در تعدیل آب و هوای دشت سیستان، بخصوص در فصل تابستان داشته است. رودخانه هیرمند از ناحیه شرق و رودخانه صابری از ناحیه شمال، تالابهای سه گانه هامون پوزک، صابری و هیرمند را آبگیری می کنند. در طی دو دهه گذشته به دلیل تغییرات اقلیمی و ایجاد سازه های متعدد آبی در مسیر رودخانه هیرمند، ورودی آب این رودخانه و همچنین رودخانه صابری به تالاب هامون، به شدت کاهش پیدا کرده و در سال 1397، تقریبا هیچ آبی از رودخانه هیرمند به دشت سیستان وارد نشده است. خشک شدن پهنه های آبی تالاب هامون، باعث شده است تا خاک سطحی در معرض بادهای شدید موسمی 120 روزه سیستان قرار بگیرد و به دلیل تخریب پوشش گیاهی این تالاب در دوره های متوالی خشکسالی، فرسایش بادی رخ داده و ذرات ریز خاک سطحی در اثر بادهای شدید منطقه، برداشت شده و ایجاد گرد و خاک نماید. هدف این مطالعه، بررسی تاثیر کاهش ورودی آب رودخانه های هیرمند و صابری بر روی تالاب هامون و افزایش سطح برداشت ذرات خاک با استفاده از تصاویر ماهواره ای، می باشد. مواد و روش ها به این منظور، تصاویر ماهواره ای سنجنده OLI، مربوط به خرداد سال 1396 و 1397 تهیه شد. با حضور در منطقه، موقعیت نواحی آبدار، پوشش گیاهی و خاک های شور پف کرده با قابلیت فرسایش بادی، با استفاده از GPS ثبت گردید. با استفاده از نتایج مطالعات میدانی و به روش طبقه بندی ترکیبی، طبقه بندی و مساحت اراضی آبدار، پوشش گیاهی و خاک های شور، محاسبه شد. نتایج نتایج نشان داد، در خرداد سال 1396، 37860 هکتار از تالاب هانون دارای آب بوده اما در اثر قطع ورودی آب در سال 1397، تالاب در این دوره زمانی کاملا خشک بوده و پوشش گیاهی سطح زمین کاهش پیدا کرده است. بررسی آمار طوفان های گرد و خاک در سال 1397 و مقایسه آن با آمار سال 1396، نشان می دهد، مقدار و شدت طوفان ها در بهار و تابستان سال 1397 به مراتب شدید تر از طوفانهای سال 1396 بوده است به گونه ای که در سال 1396 تنها 3 روز طوفان با دید افقی کمتر از 1000 متر و تا مهر سال 1397، تعداد روزهای طوفانی 16 روز در ایستگاه هواشناسی فرودگاه زابل، ثبت شده است. نتایج این مطالعه نشان دهنده تاثیر مستقیم خشک شدن تالاب هامون بر افزایش سطح برداشت خاک از سطح تالاب هامون و افزایش شدت طوفانهای گرد و غبار و تاثیرات منفی آن بر سلامت انسان و مسایل اقتصادی و اجتماعی می باشد.

کلیدواژه ها:

تالاب هامون ، سطح آب ، بادهای 120 روزه ، خشکسالی ، طوفان گرد و غبار