رمزگشایی از هندسه و تناسبات در معماری ایرانی

تناسبات مفهومی ریاضی است که در هنرهای تجسمی بر رابطه مناسب اجزا با یکدیگر و با کل اثر دلالت دارد. کاربرد تناسبات به دلیل ایجاد زیبایی بصری از اهمیتی ویژه برخورداراست و تقریبا همه آثار هنری براساس نوعی تناسب بوجود آمده اند. هدف بنیادی کلیه نظریه های هنری درباره تناسبات، پدید آمدن نظم و سامان دهی میان بخش های مختلف یک اثر می باشد بطوریکه برای بیننده در یک رشته تجربیات پیوسته، پدیدآورنده حس زیبایی شود. این تحقیق بر پایه شناخت و اهمیت یکی از انواع تناسباتی است که در عموم سیستم های منظم هستی درجریان است. این تناسب که در اندازه ها از قوانین مختص عدد طلایی پیروی می کند براین اساس تعریف می شود: در یک پاره خط تقسیم شده به دو قسمت، نسبت قسمت بزرگتر به کوچکتر، مثل قسمت بزرگتر به کل می باشد. در کتب هنری، خواستگاه و ملجا این نسبت، یونان و مکتب کلاسیک عنوان شده است. اما با تحقیقات صورت گرفته متخصصان امر مشخص شده که در بسیاری از بناهای تاریخی ایران نیز بهمنظور دستیابی به زیبایی بصری بیشتر، از گذشته های دور از این تناسبات استفاده می شدهاست. این عدم آگاهی نسبت آثار معماری ایران، نویسنده را برآن داشت که به منظور شناساندن بیشتر معماری بومی ایران و فراهم آوردن زمینه ورود آن به عرصه رقابت های جهانی و علمی، گذری به تناسبات بناهای چندین سده از معماری ایران داشته باشد. لذا سوال اصلی تحقیق نحوه کاربرد تناسب طلایی در معماری ایرانی می باشد. روش تحقیق در این مقاله از نوع توصیفی-تحلیلی می باشد که از طریق مطالعات کتابخانه ای و اطلاعات نرم صورت گرفته است. بناهای تحلیل شده براساس گونه و دوره های مختلف ساخت برگزیده شده که گستردگی استفاده از این هندسه را نمایان می سازد. کاخ عالیقاپو، مسجد جامع ورامین، مسجد نیریز، رباط شرف، مقبره ابن سینا، پل ورسک و قلعه دالاهو از جمله این بناهای بررسی شده می باشند.

کلیدواژه ها:

تناسب طلایی ، هندسه ، مکتب کلاسیک یونان ، معماری ایرانی