نقش وقف در فضا های شهری و بناهای عمومی نمونه موردی تیمچه صباغ

وقف را میتوان عمومیترین پدیدهی تعاون، همکاری و مشارکت بشری دانست که از قدیمیترین دورههای تاریخی در جوامع مختلف وجود داشته است. مشارکت و دخالت مردم در سازماندهی محیط پیرامون خود از طریق ایجاد و احداث بناهای وقفی یکی از جنبههای مهم تأثیر وقف در تشکل و قوام جوامع بشری به شمار میرود. وقف یکی ازعمده ترین زیر ساختهای اقتصادی جهان اسلام است. سنت وقف از ارزشهای جهان بینی دینی و مذهبی است که نقش موثری در شکل گیری ساخت فضای شهرهای دوره اسلامی به ویژه شهرهای ایران داشته است . با نگاهی گذرا به سیما و بافت کالبدی شهرهای ایران بسیاری از عناصر و اجزای شهری را که نقش عمدهای در عملکرد و حیات زندگی شهری دارند میتوان مشاهده کرد که نظام وقف در شکلگیری آنها نقشی بسزا داشته است. این تأثیر به گونهای است که اگر فضاهای عمومی و عام المنفعه که در ساختار شهرهای سنتی ایران تقریباً بسیاری از آنها موقوفهاند حذف شود، چیزی جز مجموعهای پراکنده و گسسته از مساکن، دکاکین تجاری و در کل فضاهای خصوصی باقی نمیماند. در واقع بسیاری از فضاهای عمومی در شهرهای سنتی ایران که عامل اصلی پیوند مجموعه عناصر تشکیل دهندهی شهر به یکدیگرند، وقفی میباشند. از نظر کالبدی نقش وقف را میتوان در ایجاد و احداث خردترین عناصر کالبدی شهر نظیر مساجد، مدارس، حمامها، آبانبارها، سقاخانهها، روشنایی معابر و بازارچهها تا شکلگیری و تولید کلانترین فضاهای شهری نظیر بازارها و مجموعههای وقفی مشاهده و پیگیری کرد . ما در این مقاله نمونه ای که مورد مطالعه و بررسی قرار دادیم تیمچه صباغ در بازار تاریخی کاشان است

کلیدواژه ها:

وقف ، اقتصاد ، شهر اسلامی ، فضا های شهری ، تیمچه صباغ