تدوین و اجرای یک برنامه مبارزه بیولوژیک در قالب مدیریت تلفیقی مبارزه با آفات گلخانه ای

تأمین غذا و حفظ محیط زیست دو چالش مهم فراروی بشر در قرن بیس تویکم است. تأمین غذای کافی مستلزم بهره برداری بیشتر از منابع و ذخایر طبیعی و دستکاری در طبیعت است که می تواند منجر به تخریب محیط زیست گردد. استفاده گسترده از آفت کش های شیمیائی در قرن بیستم صدمات زیادی به اکوسیستم طبیعی وارد نموده و از جمله باعث سبب ایجاد مقاومت در آفات، تبدیل آفات درجه دوم به آفات درجه اول، نابودی دشمنان طبیعی و طغیان مجدد آفات و بالاخره وارد شدن باقیمانده سموم به چرخه حیات شده است. بنظر میرسد تنها راه برون رفت از این معضلات کنترل آفات و رساندن خسارت آنها به زیر سطح زیان اقتصادی در قالب یک برنامه مدیریت تلفیقی کنترل آفات با تکیه بر روش کنترل بیولوژیک و استفاده حداقل از سموم شیمیائی باشد. گلخانه ها به علت داشتن شرایط ویژه از جمله ایزوله بودن نسبی از محیط خارج و قابلیت کنترل شرایط محیطی در آنها، حذف کامل بقایای گیاهی و عوامل خسارتزای موجود در آنها در پایان فصل، امکان ضدعفونی محیط گلخانه و اقتصادی بودن تولید محصولات گلخانه ای، دارای پتانسیل خوبی جهت اجرای برنامه های مدیریت تلفیقی کنترل آفات هستند. اجرای موفقیت آمیز یک برنامه کنترل بیولوژیک مستلزم ردیابی و شناخت صحیح آفت و برآورد واقعی قدرت خسارت زایی آن، داشتن اطلاعات کافی از بیولوژی، رفتارشناسی و عوامل تأثیر گذار بر تغییرات جمعیت آن، شناخت کافی از دشمنان طبیعی بومی، زمان های ظهور و میزان کارائی آنهاست. تعیین نوع برنامه مبارزه بیولوژیکی که باید به مرحله اجرا درآید (حفاظتی، تلقیحی یا اشباعی) دشمنان طبیعی تجاری مورد نیاز و محل های تهیه و توزیع این مواد، آگاهی از نسبت ها، دفعات و محل های رهاسازی در گلخانه، ارزیابی کارائی دشمن طبیعی رهاسازی شده و انجام اقدامات حفاظتی از جمله استفاده از سموم انتخابی و کم خطر و عدم سمپاشی در طی دوره رهاسازی از جمله اقدامات ضروری برای اجرای برنامه موفق کنترل بیولوژیک است. در کنار اجرای برنامه کنترل بیولوژیک، استفاده از سایر روش های مبارزه از جمله روش های مبارزه زراعی، مکانیکی، فیزیکی مانند تنظیم حرارت، رطوبت و تهویه مناسب در گلخانه، تغذیه صحیح استفاه از توری های ظریف، تله های چسبنده و فرمونی، بهداشت زراعی و کنترل علفهای هرز در داخل و اطراف گلخانه به اجرای هرچه بهتر برنامه کمک یکند . هم اکنون اجرای برنامه های کنترل بیولوژیک در گلخانه ها با دشواری های زیادی روبروست ، مانند در دسترس نبودن عوامل بیولوژیک مورد نیاز، بوروکراسی اداری برای وارد کردن دشمنان طبیعی مؤثر در زمان مورد نیاز، کیفیت پائین عوامل تولیدی داخلی ، عدم همزمانی رهاسازی با زمان های ظهور آفت، استاندارد نبودن گلخانه های مورد نیاز برای اجرای یک برنامه رهاسازی موفق، فقدان تجهیزات نگهداری و حمل ونقل عوامل بیولوژیک، فقدان کادر فنی خبره و کارشناسان و مروجین آموزش دیده، اقتصادی نبودن سرمایه گذاری در تولید دشمنان طبیعی بدون حمایت های دولتی، دشواری در اخذ تسهیلات بانکی و عدم رقابت اقتصادی کنترل بیولوژیک با روش مبارزه شیمایی. از سوی دیگرعوامل تأثیر گذار زیادی وجود دارد که می تواند سبب گسترش برنامه های مبارزه بیولوژیک در کشور گردد، منجمله: افزایش آگاهی عمومی مصرف کنندگان نسبت به تأثیرات سوء مصرف بیش از حد سموم شیمیایی در محصولات کشاورزی، پرداخت صد درصد بهای عوامل بیولوژیک مورد مصرف در گلخانه ها توسط وزارت جهادکشاورزی، افزایش تعداد فارغ التحصیلان کشاورزی علاقمند به فعالیت در زمینه احداث و بهره برداری از گلخانه ها، افزایش تعداد شرکت ها و انسکتاریوم های تولید کننده مواد بیولوژیک و پیدایش زمینه های رقابتی در بین آنها، تحقیقات گسترده در زمینه مبارزه بیولوژیک توسط دانشگاه ها، مراکز آموزش عالی و مؤسسه تحقیقات گیاه پزشکی کشور و ارتباط با سازمان بین المللی مبارزه بیولوزیک__. (IOBC)