بررسی و ارزیابی اقتصادی و اجتماعی شیوه های سنتی و نوین اجرای عملیات سازه ای و بیولوژیک به منظور حفاظت منابع آب و خاک ( مطالعه موردی - حوزه آبخیز سد شهید یعقوبی استان خراسان رضوی )

آب و خاک از جمله مهمترین نعمات الهی محسوب می شوند که در ایجاد و یا محو تمدنهای مختلف از دیر باز نقش اساسی داشته اند و امروزه نیز از مهمترین عوامل موثر در رشد و شکوفایی اقتصادی کشورهای مختلف به شمار می آیند . بهره برداری از این منابع در طول تاریخ به روشها و شیوه های گوناگونی انجام می شده است، با این حال دانسته ها و دانش بومی و نیز شرایط خاص هر منطقه، همواره بر شیوه بهره برداری از این منابع تاثیر گذاشته است . بنابراین ، بررسی و شناخت شیوه های سنتی بهره برداری و حفاظت از منابع آب و خاک و استفاده از تجربیات و دانش بومی بهره برداران محل در طراحی مناسبتر و مطلوبتر فعالیت های نوین حفاظت منابع آب و خاک نیز موثر خواهد بود . در این تحقیق با استفاده از روش های مبتنی بر کار میدانی و نیز انجام بازدید های صحرایی، شیوه های سنتی حفاظت منابع آب و خاک مورد بررسی و شناسایی واقع شد و نتایج حاصله از جنبه اقتصادی و اجتماعی مورد ارزیابی قرار گرفت . بدین منظور پس از تعیین مناطقی که در آن فعالیت های آبخیزداری به روشهای سنتی و یا نوین انجام شده است ، اطلاعات مورد نیاز با استفاده از روشهای میدانی و نیز تهیه و تکمیل پرسشنامه با کمک بهره برداران جمع آوری شد . تجزیه و تحلیل اطلاعات حاصله بیانگر آن است که در تمامی فعالیت های سنتی مورد استفاده برای حفاظت منابع آب و خاک ، نسبت فایده به هزینه بیشتر از 3 بوده است و این نسبت در فعالیت های سنتی به طور متوسط برابر 3/6 بدست آمد . این نسبت در فعالیت های نوین حفاظت منابع آب و خاک برای سازه های کنترل سیل 1/8 ، و در مورد عملیات حفاظت و قرق به عنوان یکی از روش های بیولوژیک 3/4 حاصل شد . با این حال نسبت فایده به هزینه در مورد روش های نوین حفاظت منابع آب و خاک به طور متوسط برابر 2/6 بود . تحلیل نتایج آماری حاصل از مقایسه نسبت هزینه به فایده در شیوه های سنتی و نوین بهره برداری از منابع آب و خاک نشان داد که اختلاف درآمد بهره برداران در این دو شیوه معنی دار است و به طور کلی منافع حاصل از اجرای عملیات حفاظت خاک و آب برای بهره برداران، در روش های سنتی بیشتر از روش های نوین است

کلیدواژه ها:

فعالیت های سنتی و نوین حفاظت منابع آب و خاک ، ارزیابی اقتصادی ، نسبت فایده به هزینه ، خراسان رضوی