بازخوانی الگوی هندسی نه بخشی هشت بهشت در معماری بناهای مذهبی نمونه موردی:آرامگاه خواجه ربیع، قدمگاه نیشابور

هندسه یکی از ارکان های اصلی معماری سنتی ایران است که در سراسر آثار بجامانده در دوران مختلف معماری ایران می توان جلوه هایی از آن را مشاهده کرد. هندسه در هر بنایی به شکلی ظهور پیدا کرده است و این نشان از تنوع الگوها در بناها است.مربع به عنوان یکی از اشکال هندسی پایه و پرکاربرد در هنر و معماری است.برای استفاده از پلان مربع در فضای معماری آن را به گونه های مختلفی تقسیم می کردند.تقسیمات نه بخشی ، طرح چهار باغ و چهار صفه از مهم ترین این الگوها به شمار می روند. یکی از کاربردهای این الگو در زمینه معماری درساخت بناهای تشریفاتی و گاه مذهبی است. اگر چه به لحاظ دسته بندی شکلی و ساختاری ، گونه های متفاوتی از این الگو دیده می شود.اما بناهایی با تقسیمات نه بخشی استفاده گسترده تری دارند. در خصوص سیر تکاملی و نیز دگرگونی های ایجاد شده در نقشه های مربع و بالاخص پلان های نه بخشی تحقیقات قابل توجهی انجام نگرفتهاست.پژوهش حاضر سعی دارد تا طرح نه بخشی برونگرا )هشت بهشت( را در دو نمونه مورد بررسی قرار دهد و ویژگی های آن ها را با نمونه ای شاخص در این استان یعنی قصر خورشید تطبیق دهد. نوشتار حاضر از نوع تحقیقات بنیادی و با توجه به ماهیت روش از نوع تحقیقات تحلیلی-توصیفی است.نتایج تحلیل نشان دهنده آن است که تناسبات و ترسیمات هندسی بکار گرفته شده در پلان این بناها از شکل مربع بهره گرفته و ازتناسبات ایرانی 1 و 2√ می باشد.

کلیدواژه ها:

معماری ایرانی ، هندسه ، الگوی نه بخشی ، هشت بهشت