اصل نشانه گرایی (سیر از ظاهر به باطن) و هویت شهر اسلامی

جستارهای انجام یافته جهت شناسایی ویژگی های چهارده سده معماری پس از اسلام بازگوی قواعدی است که ریشه در متن دین اسلام و باورهای دینی دارند. در این تمدن اصل سیر از ظاهر به باطن در کنار چندین مورد دیگر، یافتهی اصول خلق آثارهنری بیشماری است که ماهیت و وجود (هویت) هر یک، از دو عنصر بارز تشکیل یافته است: 1- معنا و مفهوم (ایده) 2- صورت و ماده (کالبد) اثر هنری. هنرمند مسلمان از آنجا که همه کثرات عالم خلقت را از یک منشأ و از یک حقیقت باطنی و دارای یکمعنا و یک هدف می بیند و ظاهر را تجلی باطن می داند، تلاش دارد تا این کشف و شهود عظیم و این معرفت و شعور جامع وناب خود را که همه چیز آن به یک حقیقت زیبا و غنی باز می گردد، در اثر خود به تجلی و ظهور آورد. شیوه ای که در هنر معماری تمدن اسلام برای تجلی و پدیدارسازی اصل سیر از ظاهر به باطن بکار گرفته شده نشانه گرایی یانماد گرایی است. به عبارتی کالبد وابسته به زمان و مکان بصورت نشانه ای، نمادین و تمثیلی می توانند برای انسان اندیشمندمعنا و مفهومی را از سیر و صیرورت، تداعی نمایند. بدین گفته نشانه ها با ترکیبی از کالبد و معنا، بخشی از هویت شهر محسوبمی شوند. در پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و با هدفی بنیادی تلاش گردیده است تا ضمن بازشناسی نشانه ها یا علایمی مادی وکالبدی از معانی دینی که در مجموع آثاری با هویت اسلامی را پدید آوردهاند و تعیین جایگاه نشانه گرایی در معماری اسلامی بعنوان زبانی ویژه در انتقال مفاهیم مکتب اسلام و چگونگی کاربرد آنها، نحوه بیان ویژگیهای معرف از زبان نشانه گرایی را نیز مورد بررسی قرار دهد. امروزه با توجه به بحران هویتی پیش آمده و ضعف موجود در باب وجه کالبدی و بیرونی هنر معماری و شهرسازی اسلامی، ارتباط میان نشانه گرایی و هویت در شهر اسلامی و احیای آن ضروری به نظر می رسد

کلیدواژه ها:

نشانه ، نشانه گرایی ، هویت ، شهر اسلامی