چلیپا؛ عنصری نمادین در تزئینات معماری دوران اسلامی

سال انتشار: 1392
نوع سند: مقاله کنفرانسی
زبان: فارسی
مشاهده: 4,125

فایل این مقاله در 23 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

IAU02_192

تاریخ نمایه سازی: 14 شهریور 1393

چکیده مقاله:

عناصر معماری در بناهای اسلامی از سویی عرصه را برای بیان نمادین اعتقادات، آئینها و فرهنگ مسلمانان فراهم نمودند و از سوی دیگر جایگاه تجلی نقوش تزئینی اسلیمی، هندسی و ... شدند تا به نوعی پایههای آن را هرچهبیشتر مستحکم سازند. از آنجایی که اعتقادات و نگرش یک ملت به جهان پیرامونش، هنر و فرهنگ آن ملت را نشان میدهد؛ بررسی و شناخت خاستگاه این نقوش، ما را با اعتقادات، فرهنگ و آداب اجتماعی و مذهبی مردم اینسرزمین آشنا نموده و دریچهای رو به باورها و سنتهاست. این نقوش، اغلب بر مسایل آرمانی و اعتقادی مردم تکیه دارد؛ چنانچه هر خط و فرم و شکلی برای خود مفهومی دارد و راهی جهت پی بردن به اندیشه سازندگان این آثار واز سوی دیگر زمینهای جهت بکارگیری آگاهانه و مستمر این آرایهها در معماری معاصر فراهم مینماید. صلیب یاچلیپاcross و صلیب شکسته یا سواستیکاswastikaکه امروزه بیشتر نشان ویژه مسیحیت شده است، پیش از آن در نزد ملل مختلف وجود داشته و نزد ایرانیان نشانه بسیار آشنایی بوده است. پیشینه تاریخی آن در ایران به احتمال، از سابقه آن نزد آریاییان هند نیز کهنتر است. نقش مذکور، از نمادهای آیین مهرپرستی و نمادی باستانی و بسیار گسترده است که پس از ظهور دین مبین اسلام و گرایش ایرانیان به آیین نوین، از میان نرفته و همچنان دردوران اسلامی تداوم یافته است. ایرانیان خوشذوق آن را با نام بزرگان دین نو، درآمیختهاند و رفته رفته این نشانه در نقوش تزیینی معماری اسلامی نفوذ یافته و معماران و هنرمندان و کاشیکاران ایرانی این نقشها را بر درها وکاشیکاریهای مساجد و مقابر ترسیم نموده و همچنین به فرمی از معماری تبدیل کردهاند. در واقع این یادمان با گیرایی گذشته خود، در دوران اسلامی زندگانی دیگری را آغاز کرده است. این مقاله با بررسی نمونههایی از کاربرد چلیپا در تزیینات معماری و اشیا و بررسی خاستگاه و جایگاه آن به این مقوله میپردازد که این نقش به عنوانرکنی مهم در نمادگرایی معماری اسلامی دارای معانی چندگانه بوده است؛ لذا شایسته بکارگیری آگاهانه و مستمر آن در معماری معاصر نیز میباشد.

نویسندگان

مهتاب اسلامی نسب

دانشآموخته کارشناسی ارشد باستانشناسی دانشگاه تهران

مهتاب دادخواه

دانشآموخته کارشناسی ارشد باستانشناسی دانشگاه تهران

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • اسفندیاری، پهنا، 1388، "چلیپا، رمز انسان کامل"، پژوهش در فرهنگ ...
  • بختورتاش، نصرت ...، 1371، نشان رازآمیز، گردونه خورشید یا گردونه ...
  • بورکهارت، تیتوس، 1365، هنر اسلامی (زبان و بیان)، ترجمه مسعود ...
  • بهار، مهرداد، 1378، پژوهشی در اساطیر ایران، چاپ سوم، تهران: ...
  • پرادا، ادیت، 1375، چغازنبیل، حکاکی‌ها، جلد چهارم، ترجمه اصغر کریمی، ...
  • پرهام، سیروس، 1378، "جلوه‌های اساطیری و نمادهای نخستین در قالی ...
  • ربیع‌زاده، علی، 1387، "از چلیپای ایرانی تا صلیب رومی"، چیستا، ...
  • سرفراز، علی اکبر و فیروزمندی، بهمن، 1385، باستان‌شناسی و هنر ...
  • صبا، منتخب (اسفندیاری)، 1384، جلوه‌گری نقوش در هنرهای سنتی ایران ...
  • فرهادی، مرتضی، 1365، "مازنجیل، نشانه‌شناسی و ردیابی فرهنگی، نقشی از ...
  • قائم، گیسو، 1388، "پیام چلیپا بر سفالینه‌های ایران"، صفه، سال ...
  • کلود فرر، ژان، 1364، سالکان ظلمات، ترجمه دکتر هوشنگ سعادت، ...
  • کوپر، جی، سی، 1379، فرهنگ مصور هنرهای سنتی، ترجمه ملیحه ...
  • گرابار، اولگ، 1379، شکل‌گیری هنر اسلامی، ترجمه مهرداد وحدتی دانشمند، ...
  • گشایش، فرهاد، 1380، طراحی نشانه، چاپ اول، تهران: لوتوس. ...
  • مجرد، سید مصطفی، 1374، "پیشینه صلیب"، اطلاعات علمی، سال نهم، ...
  • محمودی بختیاری، ع، 1340، "چلیپا یا نشان آریایی"، ارمغان، دوره ...
  • نفیسی، نوشین، 1344، "آثار جالب توجهی از هنر کاشی‌سازی ایران ...
  • واندنبرگ، لویی، 1348، باستا ن‌شناسی ایران باستان، ترجمه عیسی بهنام، ...
  • ولیکوفسکی، ایمانوئل، 1365، و جهان واژگون شد، ترجمه محمدحسین نجاتیان، ...
  • هال، جیمز، 1380، فرهنگ نگاره‌ای در شرق و غرب باستان، ...
  • همدانی، امیر سید علی، 376 1، اسرارالنقطه، محمد خواجوی، ج ...
  • یاحقی، محمدجعفر، 1386، فرهنگ اساطیر و داستان‌واره‌ها در ادبیات فارسی، ...
  • Beer, Robert, 1999, The encyclopedia of Tibetan symbols and motifs, ...
  • _ .fa.wikipedia. org. 26. N azaronline .ir. ...
  • http : /ghiasabadi. com. ...
  • نمایش کامل مراجع