واکاوی ویژگی های کالبدی فرم شهراسلامی، با بررسی نمونه هایی از اندلس تا هند

بررسی های بسیاری در رابطه با فرم شهر اسلامی از جانب محققان مختلف صورت گرفته است. بعضی آن را دارای فرم وساختار کالبدی مشخص و متمایز بیان کرده، بعضی دیگر آن را تغییری جزئی در الگوی شهرسازی موجود مطرح نموده وگاهی اوقات آن را فاقد ویژگی های یک شهر دانسته اند. از طرفی شناخت و درک صحیح از چگونگی فرم شهر اسلامی، امری مهم در بررسی عمیق تر مفهوم شهر اسلامی خواهد بود. این مقاله در پی آن است تا با بررسی ویژگی ها و مشخصه های کالبدی و فرم ساختاری شهرهای مسلمانان در سرزمین های اسلامی به تبیین و تشریح این مشخصه ها پرداخته و در نهایتبه مشخصه های فرم شهر اسلامی دست یابد. برای دستیابی به این مشخصه ها، عملکرد هریک از عناصر شهری در شهرهایی چند از سرزمین های اسلامی- از اندلس و مراکش تا هند- از طریق مرور اسناد مرتبط با موضوع و بررسی محتوایی آنها موردبررسی قرار گرفته است. نتایج بدست آمده حاکی از آن است که آنچه همواره در شهر اسلامی مورد تأکید بوده است، فارغ ازتفاوت های جغرافیایی و فرهنگی ، مرکزیت مسجد به عنوان فضایی اجتماعی- مذهبی بوده، که فضای اقتصادی بازار در ارتباط و پیوستگی با آن ظاهر می شده است. خانه ها، معابر، فضاهای باز، مکانیابی کاربری ها و... همه از اصولی همچون محرمیت،دفاع و امنیت، قاعده لاضرر و... پیروی می کنند، که نشأت گرفته از دین اسلام می باشند. اصولی که منعطف بوده و از شرایط محیطی تأثیر می گرفته است. روش مطالعه در این نوشتار از نوع توصیفی-تحلیلی و با بهره گیری از منابع کتابخانه ای می باشد

کلیدواژه ها:

شهر اسلامی ، اصول شهرسازی اسلامی ، فرم شهر ، عملکرد