دانش بومی کشاورزی و روش های سنتی مدیریت منابع آبی در جهت مقابله با بحران خشکسالی

ایران کشور خشک و حداقل نسبت به غالب ممالک جهان مملکت کم آبی است و تنها نزدیک به یک سوم نزولات آسمانی دنیا را دریافت می کند. خشکسالی از سالیان دور در ایران وجود داشته و به صورت دوره ای تکرار می شود و به همین دلیل است که خشکسالی واژه و عبارتی آشنا در ادبیات کشاورزی ایران است. کشاورزی سابقه ای دیریته در این مرز و بوم داشته و کشاورزان براساس دانش بومی خود روش هایی برای مقابله با این پدیده به کار می برند. دانش بومی می تواند به عنوان ابزاری مهم در برنامه ریزی توسعه و مدیریت منابع آبی به کار گرفته شود. بنابراین ضرورت دارد دانش بومی در نقاط مختلف و در زمینه های خاص جمع آوری و کارایی آنها سنجیده شود و به عنوان یک الگوی عملی مقابله با خشکسالی مدنظر قرار گیرند. براساس تحقیقات انجام شده کشاورزان از روش های بومی مختلفی برای مدیریت منابع آب و همچنین مقابله با خشکسالی استفاده می کنند که برخی از آنها عبارتند از : احداث قنات در مناطق خشک، احداث استخر در پایین ترین نقطه مزرعه برای جذب آبهای جاری حاصل از آبهای باران یا آبیاری، احداث آب انبارها و ذخیره سازی آب، انجام آبیاری در شب، آبیاری کوزه ای، احداث بند در مسیر آب و غیره. اگر چه برخی از روش ها در مقایسه با فناوری های نوزین ممکن است کفایت لازم را نداشته باشند. اما نمی توان تردید کرد که روش های به میراث رسیده از گذشتگان واجد سازگاری مناسبی با مقتضیات جوامع بومی هستند و لازم است که در کنترل خشکسالی بصورتی جدی مورد توجه قرار گیرند. در این مقاله دانش بومی کشاورزان مناطق مختلف و روش های سنتی مدیریت منابع آبی در جهت مقابله با خشکسالی و کنترل آن مورد بررسی قرار می گیرد و راهکارهایی برای افزای توجه به دانش بومی و روش های سنتی مدیریت منابع آبی ارائه می شود.

کلیدواژه ها:

خشکسالی ، دانش بومی ، کشاورزی ، مدیریت منابع آبی