ساخت آزاد، نظریه ای در باب اصلاح مشکلات انبوه سازی در حوزه مسکونی

نظریه ساخت آزاد برای اولین بار توسط نیکولاس جان هابراکن، معمار هلندی ارایه شد. او با نقد روش های متداول انبوه سازی، دخالت ساکنان در طرح واحدهای مسکونی خود را مطرح می کند. طبق این نظریه، ساختمان به دو بخش ساخت ثابت و عناصر متحرک، تفکیک می شود. ساخت ثابت شامل اسکلت، کانال های تاسیساتی و ... بوده و حاصل یک تصمیم جمعی است. اما عناصر متحرک که معمولا شامل دیوارهای جداکننده داخلی است، می تواند تحت کنترل ساکنان خانه قرا گیرد و تابع تصمیم گیری و خواست آنها باشد. در مسکن سنتی ایران، به دلیل استفاده از مصالح ساختمانی حجیم و سنگین و سیستم دیوار باربر، امکان جابجایی دیوارهای جداکننده وجود نداشته، اما انعطاف پذیری از طریق سه اصل تنوع پذیری (فضای چند عملکردی)، تطبیق پذیری (جابجاییفصلی و روزانه) و تغییر پذیری (تفکیک و تجمیع) تامین می شده است، اما تغییر شکل تدریجی واحدهای مسکونی که بر اثر روند سریع شهرنشینی به وقوع پیوسته، باعث از دست رفتن این ویژگی ها در مسکن ایرانی شده، در عین حال راه حل تازه ای برای احیای انعطاف پذیری در مسکن امروزی ارایه نشده است. نظریه ساخت آزاد می تواند راه حل مناسبی برای حل این مساله باشد. چهره معماری در کشور ما، امروزه بیش از هر زمان دیگری متکثر، آشفته و گسسته از گذشته خویش است. پوست اندازی شهرها و بی هویتی سیمای معماری، هم در عالم خارج قابل مشاهده است و هم مورد اذعان اکثر اندیشمندان می باشد. هدف از پژوهش حاضر، آشنایی با اصول، مبانی نظری و روش های طراحی منطبق با رویکرد ساخت آزاد می باشد. بدیهی است که بعلت ویژگی های خاص موضوع در بحث تیوری و لزوم مطالعات بیشتر در راستای اجرایی شدن طرح، مطالعات بر اساس یافته های کتابخانه ای و پژوهشی بوده است.

کلیدواژه ها:

ساخت آزاد ، ساخت ثابت ، انعطاف پذیری ، مسکن ، تغییر