بررسی تغییرات سطوح آبگیر هامون های استان سیستان و بلوچستان با استفاده از تصاویر ماهواره ایی و سیستم اطلاعات جغرافیایی

دسترسی به اطلاعات سطوح آب گرفته هامون ها و دریاچه های داخلی، در طول زمان، از نظرهای مختلف، از جمله مسائل زیست محیطی و خشکسالی دارای اهمیت می باشند . تصاویر ماهواره ای منبع عظیم داده های مکانی و طیفی هستند که اینگونه اطلاعات را در اختیار می گذارند . در پردازش تصاویر تک باند مادون قرمز می توان با استفاده از آستانه های مشخصی و به روش برش تراکم، پیکره های آب را از پوشش های دیگر جدا کرد . امتیاز این روش در این است که به دور از اعمال نظرهای مفسر، پیکره های آب به نقشه در می آیند . لیکن در این روش پیکره های آب، در مناطقی که با گیاهان آبزی پوشیده شده اند، صحیح طبقه بندی نمی شوند . از طرف دیگر در این روش طبقه بندی، مناطق سایه نیز به عنوان طبقه آب و مناطق مرطوب طبقه بندی می شوند . بنابراین با توجه به موارد ذکر شده، استفاده از روش های دیگر، نظیر طبقه بندی هیبرید و تفسیر چشمی ضرورت پیدا می کند . مقایسه نقشه های موضوعی حاصل از طبقه بندی تصاویر ماهواره لندست به روش هیبرید نشان می دهد که علیرغم کاهش سراسری بارندگی در کشور در سال 1989 ، سطح آب گرفته هامون صابری و دریاچه هامون به بیش از 408000 هکتار بالغ می گردد و این سطح در زمانهای مشابه در سالهای 2000 و 2002 به ترتیب به 11799 و 14664 هکتار یعنی تا حدود 70 درصد کاهش می یابد . علیرغم توان تفکیک مکانی مناسب سنجنده های TM و + ETM ، متاسفانه این سنجنده ها به دلایل عدیده ای از جمله محدودیت در انتخاب تصاویر با کیفیت مناسب از نظر زمانی، ابرناکی و با توجه به توان تفکیک زمانی 1 آنها، مناسب برای ، علیرغم توان تفکیک مکانی ضعیف، به دلایلی چون، تکرار NOAA-AVHRR بررسی تغییرات در یک دوره خاص نمی باشند . تصاویر کافی و امکان انتخاب تصویر مورد نظر از نظر زمانی و همچنین انتخاب تصویر با بیشترین سطح اب گرفتگی هامون ها، برای تفکیک پیکره های آب و مقایسه آنها، مناسبتر هستند . بر اساس نتایج به دست آمده از بررسی تصاویر سنجنده AVHRR ماهواره NOAA ، سطح هامون صابری و دریاچه هامون از سال 1996 تا 1998 ، در پرآب ترین حالت در هر سال، با یک روند افزایشی مواجه بوده است ولی در سال 1999 این سطح رو به کاهش می گذارد بطوری که در سالهای 2000 و 2002 آب این هامون ها کاملا خشک می شوند . در سال 2003 نیز خشکی هامون ها ادامه می یابد و فقط حدود 14000 هکتار از آن را آب فرا می گیرد . در میان هامون های منطقه، هامون گودزره از آب گرفتگی نسبتا خوبی در دوره بررسی برخوردار بوده است اگر چه روند ذکر شده در این هامون هم مشاهده شده است . بر خلاف این، هامون جازموریان فقط در سال 1998 که همه هامون های استان از آب گرفتگی خوبی برخوردار بوده اند، سطحی برابر با 102260 هکتار پوشیده از آب داشته و در سایر زمانهای محدود به دوره بررسی، این هامون خشک بوده است . بررسی ها نشان می دهد که بین مساحت آب گرفته هامون ها و وضعیت خشکسالی ها در منطقه رابطه معنی داری وجود ندارد . این ناهمخوانی ممکن است به چگونگی مدیریت منابع آب در حوضه ای آبخیز این هامون ها مربوط شود که در خاک کشورهای همسایه قرار دارد، مرتبط باشد . اگرجه در این منطقه به واسطه شرایط خاص، رابطه مستقیمی بین تغییرات سطح هامون ها و ماندگاری خشکسالی ها به دست نیامد لیکن توصیه می شود استفاده از این شاخص در مورد دریاچه های داخلی به عنوان شاخصی از کمبود بارش، خشکسالی، اطلاع از روند آن،تحقیقات بیشتری به عمل آید.

کلیدواژه ها:

تغییرات سطح ، هامون ، استان سیستان و بلوچیستان ، سنجش از دور و GIS