آسیب شناسی ایذه و شرق خوزستان در مواجهه با زلزله از زاویه بهداشت محیط و خدمات شهری

هیچ کس تا پیش از دی ماه 82 باورش نمی ش د روزی » ارگ بم « پس از هزاران سال استواری و اسـتقامت در چـشم بهم زدنی به تلی از خاک مبدل گردد . زلزله 5 دی ماه 82 بم نه تنها در تاریخ بم و اذهان بم نشینان نقش بسته که خـواب از چشم شرق نشینان استان خوزستان نیز ربوده . آن سان که با بروز قریب به 50 مورد زلزله آسایش را از محرومتـرین مردمـان ایران زمین سلب نمود . اگر چه همواره گناه قتل مردمان بی دفاع پس از بروز زمین لرزه به گردن ساختمانهای غیر مقاوم و نـا بهنگام و غیر مترقبه بودن زلزله است اما در طی همان روزها همواره این سوال دغدغه خاطر مسئولین بـوده اسـت کـه اگـر در شهر های شرق خوزستان که مردمان شان از رعب و هراس زلزله ، سرمای کوچه و خیابان و دشت را ترجیح می دهند زلزله ای به همان شدت زلزله بم حادث شود و مردم از آن جان سالم به در ببرند آیا قادر به دست و پنجه نرم کردن با مشکلات و تبعات بعد از آن خواهند بود . هدف از نگارش این مقاله بررسی تنگنا های بهداشتی ، درمانی ، رفاهی ، خدماتی ، آموزشی ، اجتماعی ، اقتصادی ، شهر سازی ، آب و فاضلاب ، ارتباطی ، ترافیکی و تجهیزات لجستیکی مناطق شرق استان خوزستان بصورت عام و شهرستان ایذه بصورت خاص می باشد . متن : زلزله از جمله مخاطرات طبیعی با منشا درونی است که در اثر آزاد شدن انرژی درونی زمین در محل گسل رخ می دهد و ضمن خرابی و ویرانی خسارات جانی و مالی فراوانی را به انسان تحمیل مـی نمایـد . جهت اندازه گیری بزرگی آن از مقیاس های ریشتر و مرکالی استفاده می شود . از عمده مناطق زلزله خیز جهان می تـ وان بـه کمربند اطراف اقیانوس آرام ، کمربند کوهستانی آلپ و کمربند میانی اقیانوس اطلس اشاره نمود . شهرستان ایذه بـا جمعیتـی بالغ بر 190 هزار نفر در حاشیه شرقی دشت خوزستان و در میان سلسه جبال بختیاری واقـع گردیـده اسـت . ایـن شهرسـتان شامل دو بخش مرکزی و دهدز می باشد . همچنین جمعیتی بالغ بر 90 هزار نفر در قالب 17 هزار خانوار در مرکـز شهرسـتان ساکن می باشند . آب و هوای معتدل کوهستانی ، وجود دو تالاب زیست محیطی ، بارش متوسط سالیانه 740 میلیمتر نزولات جوی و پیشینه ارزشمند تاریخی از سایر ویژگیهای این شهرستان می باشد . بالا بودن نرخ بیکاری ، عدم توسعه بخش صنعت و معدن و کشاورزی و دامداری سنتی، این شهرستان را در ردیف محروم ترین مناطق کشور قرار داده است . رشد جمعیت 1/6 و 2 در هزار نفر به ترتیب در مناطق شهری و روستائی ، دسترسی تنها حدود 80 درصد خانوار های روسـتائی بـه آب آشـامیدنی سالم و درصد پائین قبول شدگان کنکور بویژه در رشته های فنـی و مهنـدس و پزشـکی از دغدغـه هـای متولیـان بهداشـت و آموزش شهرستان می باشد . عدم اجرای طرح جامع شهری و ساخت و ساز های بـی رویـه و غیـر مجـاز و عـدم وجـود معـابر استاندارد ، امداد رسانی ( نظیر آتشنشانی ، فوریتهای پزش کی و پلیسی ) را حتی در شرایط عادی مشکل می نماید . عدم نظارت بر ساخت و سازها برابراستاندار های نظام مهندسی ساختمان در طی سالهای گذشته و عدم مقاوم سازی سـاختمانها ، فرسـوده بودن شبکه آبرسانی شهری و بروز شکستگیهای متعدد در خطوط آبرسانی ، عدم وجود سیـستم جمـع آوری و دفـع بهداشـتی فاضلاب و مجاورت شبکه های آبرسانی با کانالهای جمع آوری کننده فاضلاب از مهمترین مشکلات عمرانی شهری می باشد . از حیث ارائه خدمات بهداشتی درمانی تنها بیمارستان 120 تخت خوابی شهرستان ، دور از دسترس بوده و نیاز به مقـاوم سـازی دارد . و اورژانس نیز در شرایط عادی پاسخگوی مصدومین تصادفات معمول جاده ای و حوادث خانگی شهروندان نمـی باشـد . ساختمانهای مراکز بهداشتی درمانی عمدتاً فرسوده و کلنگی بوده و عمر مفید خود را سـپری نمـوده انـد . عـدم دسترسـی بـه فرودگاه ، غیر ایمن بودن جاده های برون شهری شهرستان و عدم ارتباط جاده مناسب بسیاری از روستاها با مرکز شهرستان و عدم وجود حداقل تجهیزات لجستیکی و امدادی نظیر ماشین های راهسازی ، وسـایل و تجهیـزات بهداشـتی و اطفـاء حریـق ، ماشین های آتش نشانی و آمبولانس ها از دیگر مشکلات فراروی مسئولین در ارائه خـدمات در شـرایط اضـطراری مـی باشـد . نتیجه گیری : توسعه ، تجهیز و مقاوم سازی ادارات امدادی ، بهداشتی و درمانی، تسریع در احداث جاده هـای بـرون شـهری ، آماده سازی حداقل 2 الی 3 کمپ ویژه زلزله زدگان ،آماده سازی حمام و توالت پیش ساخته به تعداد کـافی ، اصـلاح و مرمـت خطوط آبرسانی ، اجرای طرح جمع آوری و دفع بهداشتی فاضلاب از جمله اقداماتی است که می تـوان قبـل از وقـوع زلزلـه در این شهرستان انجام شود . امید است اگر زمین لرزه های ناگهانی جان بعضی انسانها را می گیرد ، بی توجهی آگاهانـه بعـضی مسئولین در انجام اموری که قادر به انجام آن می باشند جان باز ماندگان از زلزله را نگیرد .