تفکر خلاق در آموزه های دینی (راهکارها، آسیب ها)

نوآوری و ارائه راهکارهای بدیع در ابعاد مختلف زندگی، برخاسته از تفکری پویا و خلاق می باشد. این پویایی و خلاقیت فکری گاه بر اثر عواملی مزاحم، دچار ایستایی و اختلال می گردد که نتیجه آن رکود و ایستایی جوامع است. در قرن حاضر و با ورود به هزاره سوم و با توجه به نیازمندی جوامع امروز به نیروهای فکری خلاق در درون جامعه؛ جا دارد که آسیب های موجود در ابعاد مختلف فکری، شناسایی و با رفع آن ها، زمینه برای تحول جوامع ایجاد شود. این پژوهش بر آن است که با الهام از قرآن و متون روایی و با توجه به دیدگاه های ائمه اطهار (ع) آسیب های موجود در زمینه تفکر خلاق و نیز راهکارهای برون رفت از آن را ارائه نماید. این مقاله در قالب یک مطالعه تحلیل- توصیفی با استفاده از منابع دست اول و منابع کتابخانه ای صورت گرفته است. روند مطالعات نشان می دهدکه سه بعد اساسی در زمینه تفکر که در متون دینی به آن پرداخته شده است، شامل: فرایند تفکر، موضوع تفکر و زمان و موقعیت تفکر می باشد. آسیب های موجود در زمینه فرایند تفکر به دو دسته آسیب های درونی و بیرونی تقسیم می شوند. عوامل درونی اشاره به روحیاتی در فرد دارند که مانع از تفکری پویا می شوند؛ از جمله: غرور، شهوت، غضب و آمال و آرزوها. آسیب های بیرونی هم اشاره به نوع رفتار نامناسب فرد در اجتماع دارند، از جمله مصاحبت با جاهل، اختلاف و دودستگی و شوخی های بی جا. لذا اولین راه به منظور برون رفت از آسیب های موجود در فرایند تفکر کسب دانش در زمینه ضررهای دنیوی و اخروی این خصوصیات می باشد، این امر خود مقدمه ای برای ترک این آسیب هاست. بعد دیگر از ابعاد تفکر که اسلام به آن عنایت خاص دارد موضوع تفکر است. آسیب های موجود در این زمینه موضوع تفکر که همانا تفکر در امور ارزشمند است راه رهایی از این معضل فکری است. دسته سوم آسیب های مربوط به زمان و موقعیت تفکر است که اشاره به کم اندیشی و اندیشه در زمان های نامناسب دارد. این آسیب از طریق پرورش خردورزی به دست مربیان تربیتی قابل حل می باشد. سه بعد ذکر شده در زمینه برون از آسیب های تفکر خلاق، مدلی را ترسیم می کنند که می تواند زمینه را برای ایجاد و پرورش تفکر خلاق در افراد فراهم نماید. مدل طراحی شده می تواند با قرار گرفتن در برنامه های نظام آموزشی، راه را برای استیلای فرهنگ جامعه در زمینه رشد تفکرات سازنده در فراگیران و منع از تفکرات ایستا هموار نماید.

کلیدواژه ها:

آسیب شناسی ، تفکر ، خلاقیت ، تفکر خلاق ، آموزه های دینی