بررسی مفهوم نور در معماری سنتی با رویکرد زیباشناسی

نور به عنوان غیرمادی ترین عنصر محسوس طبیعت، از دیرباز نقش مهمی در بناهای سنتی ایرانی ایفا کرده است و معمار ایرانی جهت پیوند زدن هنرش به عالم ملکوت از این عنصر به زیبایی هر چه تمام در طراحیهایش استفاده نموده است. او نور را به عنوان موجودیتی دو بعدی که یک بعد آن کالبدی و بعد دیگر آن معنایی میباشد، هنرمندانه به کار گرفته است. در واقع نور، مشخصه بارز معماری سنتی ایران میباشد که از ترکیب فرهنگ، مذهب و هنر ایرانی سرچشمه میگیرد و نشان دهنده ی عالم ملکوت و فضای معنوی و نمادی از خدا، نور و عقل الهی است. در معماری سنتی، نور تحت تاثیر تفکر اسلامی قرار گرفت و به عالیترین درجه خود یعنی تقدس رسید. تجلی متا فیزیک نور بر فیزیک بنا، آن را به یکی از اصلی ترین محورهای زیبایی شناسی معماری اسلامی و سنتی در عرفان و معنا تبدیل کرده است. هنرمند ایرانی در تزیینات بنا سعی بر این داشت تا از عناصر معماری از جمله شمسه، مقرنس، کاربندی، ارسی، شیشه های رنگی و ... استفاده کند تا بتواند به هدف نورپردازی خود جامه عمل بپوشاند. زیباییای که در معماری سنتی ایران به چشم میخورد ناشی از پرتو نور و روشنایی است، زیرا در تاریکی زیبایی معنا و مفهومی ندارد. زیبایی حقیقتی است که با نور معرفت درک می گردد. در معماری سنتی، استفاده از نور و انکسار رنگ ناشی از نور به منظور ایجاد فضاهای شاخص و زیبا و دادن معنا و مفاهیم ویژه به کارآمدی مکان بود. اما متاسفانه تقلیدهای نادرست از معماری غربی، منجر به ایجاد جلوه هایی زیبا اما فضاهایی بیمعنا و به دور از فرهنگ و سنت ایرانی در معماری معاصر ایران شده است. ازطرفی دیگر، آموزش صحیح و اصولی معماری سنتی ایرانی به خصوص همراه با به کارگیری نور و رنگ مناسب، میتواند جلوهای مناسب از معماری را توصیف کند و در احیای هویت معماری سنتی ایرانی موثر باشد. در این مقاله سعی بر آن شده است تا با استفاده از روش توصیفی و هم چنین با کمک ابزارهای کتابخانهای به هدف شناخت مفهوم نور و اهمیت جایگاه آن در معماری سنتی با رویکرد زیباشناسی پرداخته شود.

کلیدواژه ها:

رنگ و نور ، معماری سنتی ، معماری اسلامی ، زیبایی شناسی