تبیین اخلاق زیست محیطی از منظر اسلامی در مواجه ه معماری با طبیعت

در قرآن کریم گزاره های دستوری فراوانی در مورد چگونگی ارتباط انسان با طبیعت وجود دارد که از مجموعه آنها می توان به قواعد اخلاقی قرآن در مورد طبیعت و محیط زیست دست یافت. ساخت و ساز در محیط زیست یکی از فعالیت های تاثیرگذار بر طبیعت است که در تمام مراحل ساخت و ساز، یعنی آماده سازی بستر طبیعی طرح، مرحله ساختن و مرحله استفاده از ساختمان، تاثیر زیادی بر محیط طبیعی اطراف خود خواهد داشت و لزوم رعایت اخلاق زیست محیطی برای معماران بسیار مهم می باشد. در این مقاله تلاش شده است تا نحوه مواجهه معماری با طبیعت از منظر اخلاق زیست محیطی اسلامی تبیین شود و بایدها و نبایدهای رفتاری انسان در مواجهه با طبیعت در معماری از منظر دین اسلام با تاکیر بر قرآن کریم بیان گردد. به این منظور اخلاق زیست محیطی اسلام در چهار دسته اصلی قانونمداری در طبیعت، عدل در طبیعت، تکامل در طبیعت، آیه بودن طبیعت مورد بررسی قرار گرفته اند و پس از قواعد اخلاقی کلی به چگونگی همراستایی انسان با هر کدام از آنها در معماری پرداخته شده است. و تلاش شده تا در انتهای هر کدام به ذکر مثالهایی از رعایت این اصول در معماری پرداخته شود. اصول اخلاقی زیست محیطی اسلامی با تاکید بر آیات قرآن کریم و در مواردی با اشاراتی به احادیث و روایات بیان شده است و برای بیان بایدها و نبایدهای معماری منتج از اخلاق زیست محیطی اسلامی از روش تحلیلی و استدلال منطقی استفاده شده است.براساس نتایج به دست آمده، این اصول در دو بخش سلبی و ایجابی قابل تفکیک هستند و از مهمترین آنها می توان به جلوگیری از تخریب محیط زیست برای ساخت و ساز مانند کندن درختان و یا تخریب زیستگاه جانوران، توجه به کیفیات ذاتی مصالح و قرارگیری آنها در جایگاه و فرم های مناسب با توجه به ویژگیهای ذاتی شان، عدم استفاده از مصالح آلوده کننده محیط زیست، شناخت اندازه های محیط و بستر طرح، عدم استفاده از فرمهای هندسی با پرت فضایی زیاد در معماری، استفاده از انعطاف پذیری در عملکردها برای افزایش کارایی ساختمان در طول زمان، تکامل بخشیدن به محیط طبیعی با شناخت ظرفیت های بستر طبیعی الگوبرداری از چگونگی تطابق گیاهان و جانوران با شرایط اقلیمی در معماری، اشاره کرد.

کلیدواژه ها:

اخلاق ، محیط زیست ، اسلام ، معماری ، طبیعت