جستاری بر تحولات تاریخی ساختار کالبدی گذرهای شهرهای اسلامی: شهر یزد

گذرها به عنوان یکی از اصلی ترین عناصر ساختار کالبدی شهرهای تاریخی محسوب میشوند. فضاهایی که چه در گذشته و چه در حال، به عنوان شبکه اصلی ارتباطی و پیونددهنده محلات و مناطق شهری بوده و در تمام وسعت شهر، رفت وآمد در آنها صورت میگرفته است. علاوه بر آن معابر و گذرهای شهرهای اسلامی به نحوی تداعیکننده خصوصیات کالبدی، اجتماعی، مذهبی، فرهنگی و بطور کلی سمبلی از روش زندگی اسلامی محسوب می شده است. در شهرهای حاشیه کویر همچون یزد، نیز گذرها یکی از عناصر عمده جهت دهنده در مجموعه ساختار شهر قلمداد میشده اند که امروزه جای خود را به خیابانها داده اند. در تحول از گذر تا خیابان امروزی در طی دوران های مختلف تاریخی، شهر یزد پذیرای تغییرات زیادی بوده است. بهنحوی که شبکه ارتباطی آن از حالت بسیار ساده به حالت خطی-هسته ای و سپس شبکهای و در نهایت بصورت خیابان کشی های امروزی درآمده است. بر این اساس این تحقیق با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی تحولات شبکه ارتباطی شهر یزد به عنوان یک شهر ایرانی- اسلامی از گذشته تا زمان معاصر پرداخته است. تحلیل تاریخی، حکایت از آن دارد که هرچند گذرها در زمان خویش به خوبی توانایی سرویس دهی لازم به شهروندان را داشتهاند و ایفاگر عملکردهای مهمی بوده اند، ولی با اقدامات جدید شهرسازی و احداث خیابانهای جدید و ورود اتومبیل، در بسیاری از موارد کارکرد گذشته خود را از دست دادهاند، به نحوی که محدوده بافت قدیم با مشکلات عدیدهای همچون فقدان سلسله مراتب دسترسی، تراکم ترافیک و غیره مواجه میباشد که لازم است برنامه ریزی مناسب در جهت رفع آنها صورت گیرد.

کلیدواژه ها:

تحولات تاریخی ، ساختار کالبدی ، گذر ، خیابان ، شهر یزد ، شبکه ارتباطی