بررسی علل تاخیر در تاسیس نهاد جامعه ی مدنی در کشورهای اسلامی

امروزه اصطلاح جامعه مدنی در علوم اجتماعی شامل مجموعه ای از نهادها موسسات انجمن ها و تشکل های خصوصی و مدنی غیر خصوصی می شود که در مقابل حکومتی قرار گرفته که ویزگی بارز آن ساخت قدرت آمرانه و امریت و تابعیت است نهادهایی همچون احزاب سیاسی تشکل های غیر دولتی انجمنهای سیاسی مطبوعات و رسانه های گروهی مستقل از دولت و .. می تواند نقش لایه جامعه مدنی را که حد واسط و رابطه بین حوزه خصوصی مردم و حوزه عمومی حکومت بوده ایفا نموده و به نوعی نقش ضربه گیر را در مقابل اعمال فشارها و آسیب های ناشی از تصمیمات نامناسب حکومتی بر مردم را بر عهده گیرد همچنین تشکیل جامعه مدنی به عنوان یک ضرورت و نشانگر توسعه سیاسی جوامع قلمداد می گردد عدم تحقق یا تحقق ناقص لایه جامعه مدنی در جهان اسلام معلول عدم پیدایش مقتضیات اجتماعی و همچنین وجود پاره ای از موانع گوناگون توسعه سیاسی این جوامع میباشد از جمله این عوامل تعارض برخی عناصر ذاتی جامعه مدنی به شیوه غربی با ملزومات یک جامعه دینی که ریشه در مدینه النبی (ص) دارد یکی از موانع عمده تحقق جامعه مدنی در جهان اسلام به شمار می رود آن جامعه مدنی که نظام لیبرال دموکراسی غرب مروج آن بوده است بر خلاف جامعه اسلامی و مدنی شرعی قبل از این که به دنبال تمرکز زدایی از دولت کاهش تصدی گری دولت ایجاد خودگرانی داوطلبانه و مستقل شهروندی و شرکت دادن شهروندان در اداره امور جامعه باشد مشوق و مروج نوعی منفعت طلبی مادی و تکاثر در مادیات تا سر حد زیر پا گذاشتن اخلاقیات و پایمال کردن حقوق شرعی دیگران و ذبح کامل عدالت اجتماعی است به علاوه مولفه های انفکاک ناپذیر از جامعه مدنی غربی همچون لیبرالیسم دموکراسی سکولاریسم پلورالیسم دینی و اخلاقی و غیره چون سدی سدید و محکم در برابر تحقق جامعه مدنی قرار گرفته است اضافه بر وجود نسبت پارادوکسیکال بین جامعه مدنی غربی با جامعه مدنی دینی موانع دیگری همچون نوع ساخت قدرت در جوامع جهان اسلام نگرش و فرهنگ سیاسی حاکم در جوامع اسلامی تمرکز منابع قدرت و .. از جمله علل اساسی عدم تحقق جامعه مدنی در جهان اسلام به شمار می رود این مقاله بر آن است تا به بررسی پاره ای از موانع تحقق جامعه مدنی با رویکردی جامعه شناختی به جوامع اسلامی بپردازد

کلیدواژه ها:

جامعه مدنی ، جهان اسلام ، دولت ، توسعه سیاسی ، جامعه دینی