تأثیر رشد عمودی شهرها بر تغییرات اقلیمی با تأکید بر توسعه پایدار شهری ( نمونه موردی: ساختمان های مرتفع هسته مرکزی شهر مشهد )

رشد شتابان جمعیت و شهرنشینی و پیامدهای ناشی از آن در شهرها، پدیده ای است چشمگیر و انکارناپذیر؛ چراکه شهرها به پیروی از نقش و موقعیت جدیدی که پیدا کرده اند، اشکال تازه ای از زندگی اجتماعی را بر خود و فضای پیرامونی خویش تحمیل می کنند (قبادیان، 1382) که در این میان، دگرگونی محیط در قلمرو آب و هوایی بیش از زمینه های دیگر شهری است (سجادزاده، 1393: 49). گسترش بی رویه جمعیت و رشد صنعت و به تبع آن افزایش ساخت و سازهای عمودی در کلانشهر مشهد و ترکیب آن با مجموعه عوامل طبیعی در دراز مدت موجب ایجاد تغییراتی در اقلیم این شهر شده است (پیله ور، 1390، 117). تغییرات ایجاد شده با شهرنشینی می تواند عناصر اقلیمی زیادی (مانند: ذرات معلق، متوسط دما، سرعت باد، رطوبت نسبی و ...) را تحت تأثیر قرار دهد (Makhelouf, ). که این دگرگونی ها در اطراف هسته مرکزی شهر که هم از نظر جمعیتی و هم از نظر ساخت و ساز و همچنین حمل و نقل در درجه بالایی قرار دارد، می تواند عامل بالقوه ای برای پیدایش شرایط زیستی متفاوتی در محیط های شهری گردد. خصوصیات فیزیکی شهرها به عوامل انسانی از جمله تراکم، ارتفاع ساختمان ها، عرض و جهت گیری معابر، میزان جذب و بازتاب سطوح ساختمان ها و ...، در کنار عوامل طبیعی منطقه ای از قبیل سرعت و جهت وزش باد، عرض جغرافیایی، بارندگی و رطوبت، ساعات آفتابی، تپوگرافی و ... بستگی دارد (رزاقی اصل، 1390، 8). نظر به پیدایش پدیده های پیچیده ای از قبیل خرده اقلیم ها، جزیره های گرمایی و آلودگی هوا در اقلیم های شهری، شناخت و بررسی عوامل مختلف پدید آورنده آن ها پیش از اتخاذ تصمیماتی جهت ارتقاء سطح زندگی شهری در کلان شهرها الزامی است (حکیمیان، 1389، 5). سوالی که هم اکنون ایجاد می شود و هدف پژوهش پاسخگویی بدان است اینگونه است: آیا رشد عمودی شهرها و بلند مرتبه سازی بر تغییرات اقلیمی و افزایش آلودگی ها و مشکلات ناشی از آن تاثیری دارد؟ این پژوهش با این رویکرد تلاش دارد با معرفی محدوده اطراف حرم به عنوان هسته مرکزی شهر مشهد با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی به بررسی علل ایجاد تغییرات اقلیمی و آلودگی هوا در اطراف ساختمان های این محدوده بپردازد سپس با ارائه پیشنهاداتی، زمینه لازم برای ارتقاء طراحی اصولی و کارشناسانه روند رشد عمودی شهر در راستای توسعه پایدار شهری در مشهد را فراهم آورد.