امور خیریه و خدمات اجتماعی تا قبل از انقلاب اسلامی

سال انتشار: 1385
نوع سند: مقاله کنفرانسی
زبان: فارسی
مشاهده: 3,903

نسخه کامل این مقاله ارائه نشده است و در دسترس نمی باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

ICOCOIHS01_018

تاریخ نمایه سازی: 23 خرداد 1390

چکیده مقاله:

فقر و تهیدستی، رنج و تنگدستی، یتیمی و بی سرپرستی، آوارگی و بی پناهی، کج رفتاری و انحرافات اخلاقی، معلولیت و بیماری و... از سالیان دراز در تاریخ بشریت وجود داشته است و روحانیون و کارگزاران و رهبران مذهبی از یک سو و برخی از انسان های متعالی از سوی دیگر نقش بسزایی را در حمایت از نیازمندان و ستمدیدگان، منحرفین و ره گم کردگان ایفا می کردند. درایران باستان نیز اعتقادی نظیر کردار نیک، پندارنیک و گفتار نیک و همچنین عقاید مذهبی آیین زرتشتی در تعالیم اهورامزدا و نظایر آن ایرانیان را در جهت کمک به محرومان و مستمندان ترغیب و تشویق می کرد به گونه ای که اوستا آکنده از قوانین و دستورات اخلاقی در زمینه امور خیریه می باشد.این دستورات اخلاقی و دینی جنبه هایی مهم اما موردی در زمینه ارائه خدمات اجتماعی گروه های خاص جامعه را در بر می گرفت . در شهر های بین النهرین که دارای حکومت نیمه مذهبی و نیمه اشرافی بودند، یکی از مسئولیت های حکومت این بوده است که نوعی سیستم تأمین اجتماعی به عنوان حق مسلم مردم برقرار کند. توجه به حقوق اجتماعی انسان ها و ایجاد سیستم حداقلی معیشت برای تأمین اجتماعی مردم، تفکری عادلانه درارائه خدمات اجتماعی بوده است. در قانون حمورابی: در دوهزار سال قبل از میلاد، مراقبت از زنان بیوه و کودکان یتیم، دفاع از حقوق افراد ضعیف و بی پناه قسمتی از قوانین حمورابی حکمران بابل را تشکیل می داد. این توجه حمورابی را می توان نوعی حمایت اجتماعی به شمار آورد که در آن دوره به اقشار کم در آمد تعلق می گرفت. با ظهور آیین اسلام و نفوذ گسترده آن در ایران اعتقاد بشر دوستانه ملحم از کلام خدا و سنت پیامبر بزرگوار اسلام (ص) در میان رواج یافت. هر چند خلفای بنی امیه و بنی عباس با به کار گماردن حکام ناباب و عدم رعایت شعائر اسلامی به وسیله خود و کارگزاران در سستی ایمان مردم نقش بسزایی داشتند ولی علاقه و عشق به خاندان معصومین، همواره مردم را در حمایت از مستمندان و محرومین جامعه یاری می داد. در سال 1341 وقفنامه ای به نام جامع الخیرات انتشارات یافت. واقف این وقف نامه، سید رکن الدین محقق از بزرگان یزد بوده است. او در این وقف نامه چگونگی رسیدگی و کمک های اساسی به امور بیماران و مستمندان و محرومان را ذکر کرده است و در اصل اولین منبعی است که می توان در مورد مددکاری و امور خیریه با برنامه، از آن یاد کرد. در سال 1278 اولین قانون بلدی کشور به تصویب رسید که به موجب آن نگهداری از کودکان سر راهی به عهده شهر داری ها گذاشته شد و بر اساس ان به تدریج سازمان تربیتی سابق شهر تهران شکل گرفت. در برخی از کتابها سرآغاز خدمات اجتماعی به مفهوم خاص آن در ایران از زمان قاجار و در عصر سلطنت ناصرالدین شاه پس از سفر به اروپا و دریافت ایده هایی می دانند که در همین زمان فکر ایجاد پرورش گاه مطرح و با ارائه طرحی توسط نمایندگان تجار تهران به مجلس اول شورای ملی به نتیجه عملی رسید. به نظر می رسد که هسته اولیه جمعیت خیریه در چهاردهم دی ماه 1319 بوجود آمده است. بر اساس یک سند موجود در وزارت خارجه در این زمان بنگاه خیریه ای که ریاست عالیه آن را فوزیه همسر اول شاه پهلوی به عهده داشته با هدف حمایت از مادران و نوزادان و بینوایان تشکیل می شود. پس از رفتن فوزیه از ایران ثریا همسر دوم شاه ریاست عالیه بنگاه را به عهده می گیرد. و در اول آذر ماه 1322 بنگاه بنام جمعیت خیریه ثریا تغییر نام یافته و فعالیت های خود را محدود به برخی کمک های جنسی از قبیل زغال، لباس و کمک هزینه تحصیلی به خانواده های نیازمند می نماید. قابل ذکر است که جمعیت خیریه ثریا از بدو تأسیس وابسته به بنیاد پهلوی بوده لکن از نظر مالی و بودجه و سایر موارد کاملأ مستقل عمل می کرده است. در سال 1339 ریاست این جمعیت به دنبال ازدواج فرح با شاه به وی محول و نام جمعیت به نام فرح تغییر می یابد. به طور کلی سازمان ها، موسسات و ارگان های مختلف ،مسئولیت ارائه خدمات خیریه به اقشار نیازمند را عهده دار بودند که بیشتر آنها وابسته به دربار و یا وابستگان آنها بودند که اغلب آنها بعد از پیروزی انقلاب منحل و یا در سازمان بهزیستی کشور ادغام شدند. در نگارش این مقاله سعی می شود، دوره های مختلفی که به امور خیریه پرداخته اند را پیش از انقلاب اسلامی ایران؛ بررسی کرده و نقاط تمرکز آنها را نیز ضمن بررسی ارائه دهیم.

نویسندگان

مهدی اکبریان خوراسگانی

دانشجوی کارشناسی ارشد رفاه اجتماعی

سید حسین محققی کمال

دانشجوی کارشناسی ارشد رفاه اجتماعی

قربان خواجه دادی

دانشجوی کارشناسی ارشد رفاه اجتماعی