بازآفرینی میدان سعادت قزوین با تکیه بر اشعار عبدی بیگ، طرح های کمپفر و سایر اسناد موجود

شاه طهماسب صفوی به سال 923 خورشیدی 951 ه ق. شهر قزوین را به پایتختی برگزید و همراه با رواج دوباره ی ساخت و سازها و بازسازی بخشهای قدیمی شهر به گسترش آن از طریق بر پا کردن شهر جدیدی به نام جعفرآباد باب الجنه مشهور به دارالسلطنه نیز پرداخت. طرح توسعه ی شهر در این دوران بر دو میدان به نماهای اسب و سعادت و یک محور شهری به نام خیابان متکی بوده است پژوهش هایی که در دهه های اخیر در باب موجودیت، مکان و وسعت میدان سعادت به انجام رسیده بر شبه های بسیاری دامن زده است، به گونه ای که گاه فضای آن با میدان اسب یکی دانسته شده و گاه به خیابان و اندازه ی آن گاه در حد میدان نقش جهان و گاه بسیار کوچک قلمداد شده است دلیل چنین امری بیشک عدم توجه جامع به مدارک باستان شناسی بررسی تاریخ شکل گیری شهرها، ادبیات مکتوبی چون تاریخ نگارهای رسمی و نیمه رسمی و روزشمارهای سلطنتی، منابع تصویری جون نقشه ها و عکسهای هوایی و شرح های جهانگردانی که از این شهرها دیدار کرده و گاه آنها را به تصویر کشیده اند و همچنین مقایسه ی تطبیقی میان خود شهرها است که در نتیجه ی آن تصاویری که از این ساخته های کهن معماری و شهرسازی و به خصوص آنانی که در گذر زمان رنگ باخته و تا حدود زیادی از میان رفته اند به دست داده شده، تصاویری نادقیق و گاه آمیخته باانحراف بوده است. هدف از این پژوهش بازشناسی میدان سعادت به عنوان یکی از شاخص های اصلی رشد و توسعه ی شهر قزوین از طریق بازخوانی مدارک مکتوب و تصویری است. در این میان تعیین جایگاه فضای میدان ابعاد و اندازه ی آن و نسبت و پیوندش با شهر سلطنتی صفوی از اولیت برخوردار می باشند مجموعه ی دستاوردهای این پژوهش نشان خواهد داد که: 1- فضای این میدان هیچ پیوند مستقیمی با محور خیابان و میدان اسب نداشته و 2- نه تنها تناسب طول به عرض آن با میدان نقش جهان اصفهان همانندی را نشان نمی دهد، بلکه اساسا سازمان فضایی این دو با یکدیگر تفاوت داشته، اگرچه که نمی توان این گمان را نادیده گرفت که میدان سعادت الگوی بسیار مناسبی برای میدان نقش جهان به حساب می آمده است.

کلیدواژه ها:

شهر صفوی قزوین ، میدان سعادت ، عبدی بیگ شیرازی ، انگلبرت کمپفر ، میدان نقش جهان