زیبایی شناسی در هنر معماری سنتی ایران با رویکرد زیبایی شناسی هگل (نمونه موردی مسجد جامع اصفهان)

معماری اسلامی به دو نکته توجه دارد، اول، محسوس کردن عالم مثال می باشد که کیفیت های موجود در عالم مثال به نحوی که قابل درک باحواس پنجگانه این جهانی باشد، به مخاطب ارائه می گردد. استفاده از تصویر باغ بهشت، نمود آینه، استفاده از سایه و نور نمونه های این تصویرسازی زمینی از بهشت مثالی هستند. دوم، روشی متعالی تر و ر مزآلودتر است، عروج اندیشه به عالم مثال یا بالاتر رفتن از عالم محسوسات است که به کمک تعقل میسر می گردد. تفکر عقلایی در این زمینه به معنای جستوجوی روابط درونی و ذهنی میان عناصر مختلف معماری است که تزئینات بنا یکی از مهمترین ارکان معماری اسلامی است. تزیین در معماری و هنر اسلامی نقش ویژهای به خود اختصاص داده است. این تزیینات به ویژه در مساجد و مکان های مذهبی ایران از زیبایی و شکوه و وحدت آفرینی برخوردار بوده و هنر معماری ایران ارمغان مذکور را به سایر کشورهای اسلامی در شرق و غرب اهدا کرده است. مسجد جامع اصفهان نیز از جمله مساجد تاریخی است که از دوره سلجوقی برپا بوده و از تزئینات دوره های مختلف برخوردار گشته است و مانند هر بنای تاریخی دوره اسلامی دارای زیبایی در فرم و نقش است. زیبایی یکی از مباحثی است که فلاسفه با دیدگاه های مختلف نظریه هایی در این باب صادر کرده اند. یکی از این فلاسفه گئورگ ویلهلم فریدریش هگل فیلسوف آلمانی است. سوالی که در این پژوهش مطرح می شود این است که زیبایی شناسی هگل آیا ارتباط مفهومی با زیبایی شناسی معماری اسلامی بخصوص مسجد جامع اصفهان دارد یا خیر در این پژوهش با تکیه بر منابع کتابخانه ای به تطبیق نظریه زیبایی شناسی هگل و زیبایی شناسی مسجد جامع اصفهان خواهیم پرداخت که از اهداف این پژوهش است. با توجه به یافته ها میتوان گفت زیبایی شناسی معماری مسجد جامع با توجه با نظریه هگل زیبایی هنریست که از درجه و اعتبار بالایی برخوردار است در حالی که هگل معتقد به از خود بدرشدگی در خلق اثر است این در حالی است که هنرمند اسلامی با علم به هنر والا به خلق اثر می پردازد. ولی هدف هر دو رسیدن به توازن میان صورت و معنا هستند.

کلیدواژه ها:

زیبایی شناسی ، معماری اسلامی ، ایران ، مسجد جامع اصفهان ، گئورگ ویلهلم فریدریش هگل