تعیین حساسیت فیزیکی سواحل غربی استان هرمزگان براساس شاخصهای حساسیت زیست محیطی ESI

مناطق ساحلی مناطقی هستند که در آن محدوده دریا و خشکی به هم میرسند. البته با گذشت زمان این خط اشتراک ثابت نبوده و جابجا می شود. بخصوص در مواقع جزرومد و یا گذر توفانهای دریایی این مرز به شدت تحت تاثیر قرار گرفته و تغییر میکند[ 1]. این مناطق از دوسو تحت تاثیر اکولوژی دریا و خشکی قرار دارند و دارای زیستگاهها و آبزیان حساس، منابع معدنی و تفرجگاهی قابل ملاحظهای بوده و پشتوانهبسیار محکمی برای فعالیتهای معیشتی، شیلات و صنایع حمل و نقل بشمار میآیند[ 2]. مرزهای تقریبی ناحیه ساحلی در خشکی محدود به عوارض طبیعی مانند تپه های ماسهای یا صخره ها بوده و در دریا نیز به مرز ناحیه جریا نهای انتقالی رسوبی موازی با ساحل، محدود م یگردد. بنابراین این ناحیه تأثیر پذیرترین ناحیه از پدیدههای دریایی قلمداد شده و نقل و انتقال رسوبات آن به صورت موازی و عمود بر ساحل م یباشد.همچنین آثار آ نها که بصورت فرسایش و رسوبگذاری ساحلی خواهند بود، به عنوان بارزترین نشانه های این پدید هها در ناحیه ساحلی م یباشند.شایان ذکر است که بسیاری از اکوسیستم های دریایی مانند تالا بها که نقش بسزایی در تأمین مواد غذایی، آب شیرین، کاهش اثرات مخرب پدیده های دریایی و... دارند، همچنین بسیاری از فعالی تهای اقتصادی در این ناحیه واقع شد هاند[ 3]. بر این اساس برخی، ناحیه ساحلی را اراضیخشک و فضای اقیانوس یا دریای همجوار، یعنی آب و اراضی آب گرفته تعریف میکنند که فرآیندهای محیط خشکی به طور مستقیم برفرآیندهای دریایی و استفادههای آن اثر گذار است[ 4]. امروزه از هر سه نفر یک نفر در یکصدکیلومتری دریا زندگی میکند، 44 % از جمعیت 2میلیون سکنه در مناطق ساحلی قرار گرفتهاند[ 5]. طبق پیشبینیها این / 2 از شهرها با بیش از 5 / جهان در 150 کیلومتری آن سکنی دارند و 3 رقم تا سال 2020 میلادی به جمعیت کره زمین بالغ میگردد[ 6]که نشان دهنده این مهم میباشد که مهاجرت از اراضی داخلی به سمت مناطقساحلی بطور روز افزونی همچنان ادامه دارد. چنین رشدی تعارضات موجود بین استفادههای بی رویه از منابع آب و خشکی را به طور چشمگیریتشدید خواهد کرد. این نواحی در حقیقت به عنوان آخرین پذیرنده آلایندههای خشکی و دریا هستند که در معرض تجمع ان واع آلاینده ها و تهدیدات آنها قرار دارند[ 7]. بهرهگیری گوناگون انسان از محیطهای دریایی و اقیانوسی، اهمیت شناسایی هرچه بیشتر این محیطها را نشان .[ میدهد[ 8 واقعیت این است که ساحل در زندگی بشر همیشه نقش مهم ایفا کرده است لیکن در دنیای معاصر این نقش به مراتب افزونتر شده است.محیط زیست ساحلی و دریاییکه همواره به عنوان یک اکوسیستم پویا، پناهگاه موجودات متنوع و بسیاری میباشد از جمله حساسترین اکوسیستمهای کره خاکی است که به جهت همین امر و نیز به دلیل وجود منابع ارزنده اقتصادی همواره مورد توجه کارشناسان ودانشمندان علومزیستی قرار گرفته است. نکته قابل توجه این است که خطرات عمدهای که متوجه سواحل و اقیانوسها میباشد از جمله آلودگی زیست محیطی،بهرهبرداری بیش از حد و نابخردانه از منابع ساحلی و دریایی زنده و از دست رفتن زیستگاههای ساحلی علیرغم تلاشهای ملی و بینالمللی برای بر طرف کردن آنها در اکثر این مناطق هنوز به قوت خود باقی است. چنین مشکلاتی موجب گردیده است انسان با درکی دیر هنگام درصدد قانونمند کردن رابطه خود با ناحیه ساحلی، با هدف حفاظت پایدار از ارزشهای محیط زیستی آن برآید. یکی از اقدامات پس از تاکید کنگره بالی در 1982 ، بر حفاظت مناطق ساحلی، برنامهای بود که در سال 1986 از سوی سازمان بین المللی دریانوردی(آیمو) با طرحشناسایی مناطق حساس دریایی آغاز گردید[ 7]. هدف این برنامه شناسایی مناطق اکولوژیک در سواحل آبهای آزاد بود که در برابر فعالیتهای انسانی حساس و آسیب پذیرند و نیاز به حفاظت ویژه دارند. این موضوع علاوه بر کنگره کاراکاس 1992 در کنفرانس سران زمین در ریو 1992 مجدداً مورد تاکید قرار گرفت و در ماده 13 از فصل 17 دستور کار 21 ریو در بخش حفاظت محیط زیست دریایی در قبال عملیات کشتیرانی، به روشنی مسئله شناسایی مناطق حساس دریایی مطرح و همچنین تاکید گردید دولتها متعهد به شناسایی، حمایت و نگهداری ازاکوسیستمهای دریایی خود هستند و باید در شکلگیری مناطق حفاظت شده دریایی تسریع نمایند. زیرا این اکوسیستمها با وجود غنای زیستی فوقالعاده خود از نظر حفاظتی متاسفانه مشمول غفلتهای تاریخی و سقف دانش علمی پایین بشر گردیده و نسبت به خشکیها بسیار دیر موردتوجه قرار گرفتهاند [ 9]. در سالهای اخیر در ایران نیز ارزیابی حساسیت سواحل به عنوان یک ضرورت در مطالعات طرح مدیریت یکپارچه .[ مناطق ساحلی مطرح شده است و این امر در برنامه چهارم توسعه نیز منعکس گردیده است[ 10 با توجه به گرایش توسعه تدریجی فعالیتهای اقتصادی در استان هرمزگان، بویژه در زمینه صنایع نفت و گاز، سواحل غربیاین استان در معرضتهدیدات بالقوه آلودگی نفتی قرار دارند، لذا موضوع نقشهسازی حساسیت فیزیکی سواحل نسبت به آلودگی نفتی به منظور مدیریت مطلوب نوار ساحلی هدفی است که در این تحقیق دنبال گردیده است. از جمله معیارهای بررسی حساسیت فیزیکی سواحل کدهای ارائه شده توسط نوآ است که مسئولیت حفاظت و احیاء محیط زیستهای ساحلی ودریایی آسیب دیده از نشت مواد نفتی و انتشار مواد خطرناک را عهده دار میباشد[ 11 ]. مطابق جدول( 1) این کدها بر اساس تیپهای مختلف.[ ساحل و حساسیت آنها به آلودگی نفتی تنظیم شده است

کلیدواژه ها:

شاخص حساسیت محیط زیستی ، آلودگی نفتی ، سیستم اطلاعات جغرافیایی ، ناحیه ساحلی ، استان هرمزگان