ظرفیت راه آهن: بررسی چالش ها و ارایه ی راهکارها با نگاهی به شرایط راه آهن ج.ا.ا

اهمیت راه آهنها و بهره برداری و توسعه ی آنها در نظامهای اقتصادی و اجتماعی بسیار زیاد است. راه آهن ها امکان جابجایی حجم عظیمی از مسافران و کالاها را در فواصل طولانی فراهم میآورند. سامانه های حمل و نقلی کارآمد نظیر راه آهن میتوانند با کاهش ازدحام در جاده ها و ایمنتر ساختن آنها، کاهش انتشار گازهای گلخانهای، فراهم آوردن امکان حمل و نقل ایمن، اقتصادی و منظم، اقتصاد محلی و اقتصاد جهانی را بهبود بخشند.صنعت راه آهن با چهار چالش اساسی ظرفیت، بهره وری عملیاتی و قابلیت اطمینان، مسایل ساختاری و رقابتی و همچنین ایمنی و امنیت مواجه است. پژوهش حاضر نیز با هدف تمرکز بر چالش اول یعنی ظرفیت انجام شده است.این مقاله ابتدا به مرور بر تعاریف مختلفی که از ظرفیت راه آهن ارایه شده است، میپردازد. سپس انواع ظرفیت راه آهن را که شامل ظرفیت نظری، عملی، استفادهشده و در دسترس است، توضیح میدهد. در ادامه به بررسی و ارزیابی پارامترهای تاثیرگذار بر میزان بهره برداری از ظرفیت که شامل سه گروه پارامترهای زیرساختی، ترافیکی و عملیاتی است، میپردازد. در بخشهای بعدی چالشهای حوزه ی ظرفیت راه آهن نظیر وجود تعاریف و روشهای اندازه گیری متعدد برای ظرفیت، اقبال عمومی دولتها به سامانه ی حمل و نقل ریلی و افزایش تقاضا، سیاستهای جداسازی بخشهای زیرساختاری و بهره برداری راه آهن، نیاز مداوم به تعمیر و نگهداری زیرساختها و غیره مطرح میگردند. در پایان راهکارهایی برای افزایش ظرفیت ارایه گردیده است که به طور کلی به دو دستهی عمدهی افزایش ظرفیت از طریق سرمایه گذاری در زیرساخت و افزایش ظرفیت از طریق تغییرات در بهره برداری تقسیم میشوند.با توجه به پیچیدگی سامانه ی حمل و نقل ریلی، باید رویکردی جامع در بهرهبرداری از ظرفیت با در نظر گرفتن عوامل موثر بر ظرفیت راه آهن و اثرات متقابل آنها بر یکدیگر اتخاذ شود و در عین حال به درآمدزایی ظرفیت سیستم توجه گردد.

کلیدواژه ها:

حمل و نقل ریلی ، برنامه ریزی حمل و نقل ریلی ، ظرفیت راه آهن ، توسعه ی پایدار ، راه آهن ایران